Matematik modellarni qurish metodlari

BOSHQARUV JARAYONLARINI MODELLASHTIRISH

Modellash - murakkab ob’ektlar hodisalar yoki jarayonlarni, ularning modellarida yoki xaqiqiy qurilmalarda tajriba o’tkazish va ishlashiga o’xshash modellarini qo’llab tadqiq qilish usuli.
Model, keng ma’noda olganda biror ob’ekt, jarayon yoki hodisaning xayoliy va shartli har qanday timsoli: ta’sir, bayon, sxema, grafik, reja va boshqalar.
Model turlari: fizik model, matematik model, geometrik model.
Modellar maqsadi bo’yicha quyidagilarcha bo’linadi:
- kanonik model; ichki struktura modeli; ierarxik struktura modeli.
Modellar ishlash faoliyati bo’yicha quyidagilarga bo’linadi: Sistemaning xayotiy stiklini modeli; jarayonlar modeli; axborotlar modeli; prostedura modellari, vaqtga bog`liq modellar, bahoga bog`liq modellar.
Masalaning qo’yilishi va sohasiga qarab modellar quyidagilarga bo’linadi: Balans modellar, tartiblangan modellar, statik modellar, dinamik modellar, statistik modellar, bashorat qiluvchi modellar.

 MATEMATIK MODELLASHTIRISH.
Matematik modellashtirish - matematik modellar yordamida ob’ektlar, jarayonlar, xodisalarning miqdoriy va sifat jihatlarini rasmiylashtiruvchi, tavsiflovchi usuldir. Ob’ekt, jarayon hodisalardagi holatlarning o’zgarishi, bog`likligi va boshqa jihatlari matematik belgilar, terminlar yordamida matematik usullar vositasida o’rganiladi.
Ob’ektni, jarayonni matematik tavsiflash darajasi bo’yicha ikkita holat bo’lishi mumkin:
a) modellashtirilayotgan jarayonning asosiy elementlari, jixatlari matematik apparat yordamida to’liq tavsiflangan, ilmiy-amaliy jihatdan to’liq o’rganilgan. Bunday holat juda kam uchraydi.
Ob’ektning, jarayonning to’liq matematik modelini qurish bosqichlari.

Matematik modellashtirish jarayonining asosiy bosqichlari

1-bosqich: Ob’ektni o’rganish
2-bosqich: Matematik model qurish
3-bosqich: Modelni echish usulini tanlash yoki ishlab chiqish
4-bosqich: Tanlangan yoki ishlab chiqilgan echish usuli algoritmi asosida dastur tuzish
5-bosqich: Natijalar olish hamda ularni tahlil qilib,xulosalar qilish.
Modellashtirishning asosiy usullari:
1. Analitik usullar.
2. Sonli usullar.
3. Statistik usullar.
4. Sonli-analitik usullar.
5. Analitik-statistik usullar.