Matematika to‘garagi ishlarining umumiy tavsifi

MATEMATIKA TO‘GARAGI ISHLARINING UMUMIY TAVSIFI

Кодиров Комилжон Рахимович
Фарғона давлат университети
Физика-математика фанлари номзоди, доцент
Тел: [phone] e-mail: [e-mail]
Mаматқодиров Махаммадали Маматисакович
Фарғона давлат университети
Ахборот технологиялари кафедраси ўқитувчиси
Тел: [phone] e-mail: [e-mail]
Аннотация: Мақолада математика тўгараги ишларини шакллантириш ва уларни ўтказиш ҳақида маълумотлар берилган.
Калит сўзлар: математика, факултатив, дастур,тўгарак, мойиллик, материал.

Математика тўгараги - бу математикани чуқур ўрганишга ва болаларнинг ақлий қобилиятларини ривожлантиришга қаратилган синфдан ташқари машғулотлар шаклларидан бири. Математика тўгараги иши ўқувчиларга кейинги ўқиш ва малака оширишда қўлланилиши мумкин бўлган қўшимча билим ва кўникмаларга эга бўлиш имконини беради.

Математика тўгараги ишини ташкил этиш математика ўқитувчисидан тайёргарликни талаб қилади, у жорий мактаб дастурини билиши ва иқтидорли ўқувчилар билан ишлаш тажрибасига эга бўлиши керак. У иш режасини ишлаб чиқади, тўгарак иштирокчиларининг тайёргарлик даражасига энг мос келадиган вазифалар ва материалларни танлайди.
Кўпинча институт ёки университетнинг энг кўзга кўринган талабалари ташкилотчилар сифатида ҳаракат қилишлари мумкин, аммо ҳар қандай ҳолатда ҳам гуруҳ раҳбарига тезкор ёрдам кўрсатилади. Математика тўгараги ишининг асослари мактабдагига қараганда анча қийин бўлган муаммоларни ҳал қилишдир. Бундай масалаларни ечиш орқали болалар мантиқий тафаккурини ривожлантирадилар, математикадан олган билимларини чуқурлаштирадилар, жамоада ишлашни ўрганадилар. Муаммоларни турли манбалардан олиш мумкин - мактаб дарсликлари, танловлар ёки илмий-оммабоп журналлар.
Тўгарак ишига илмий семинар ва конференциялар ўтказиш ҳам киради, уларда талабалар ўз ижодий ишлари ёки тўгарак доирасида олиб борган илмий изланишларини тақдим этишлари мумкин. Шунингдек, тўгарак турли хил математика танловлари, танлов ва олимпиадаларда иштирок этиши мумкин, бунда ўқувчилар қўшимча тажриба ва ўз қобилиятларини намоён этиш имкониятига эга бўладилар. Тўгарак аъзолари мураккаб масалаларни ечишда фаол иштирок этишдан ташқари, математиканинг янги йўналишларини ўрганишлари, илгари ўзлари учун тушунарсиз бўлган формулалар ва графикларни ўрганишлари мумкин. Бу иш уларнинг математик сезги ва умуман дунёни тушунишларини ривожлантиришга ёрдам беради.
Математик кўникмалар салмоғи ва қадриятига эга бўлган замонавий билим оламида математик тўгаракда ишлаш касбий ўсиш учун эшикни очади ва университетларга киришда ёки келажакда ишлашда қўшимча плюсга айланиши мумкин.
Шундай қилиб, математика тўгарагининг илмий иши болаларни ўқитиш жараёнининг ажралмас қисми бўлиб, у ўқувчиларга синфда маълумотни мустақил ва самаралироқ ўзлаштиришни кафолатлайди, шунингдек, болаларда ижодий фикрлашни ривожлантириш ва шакллантиришга ёрдам беради. Бу математикага ва умуман илмий фаолиятга доимий қизиқишни орттиради.
Энди математика тўгаракларини ташкил этиш шаклларини кўриб чиқайлик.
1. Болалар ва талабалар учун математика тўгараклари: ташкил этиш тажрибаси.
Математика тўгараклари математика фанидан синфдан ташқари машғулотларни ташкил этишнинг самарали шаклларидан бири ҳисобланади. Мақолада математика тўгараклари ишининг асосий шакллари кўриб чиқилиб, бундай фаолиятни ташкил этишда фойдаланиш мумкин. Ҳар бир шаклнинг афзалликлари ва камчиликлари, шунингдек, математика тўгаракларни ташкил этишнинг асосий тамойиллари ва усуллари тавсифланади.
2. Математика тўгараклари ўқувчиларнинг математик қобилиятларини ривожлантириш воситаси сифатида.
Математика тўгараклари турли ташкилотларда, масалан, мактабларда, университетларда ёки махсус сайтларда ўтказилади. Мақолада математика тўгаракларни ташкил этиш усуллари ва уларнинг ўқувчиларнинг математик қобилиятларини ривожлантиришга таъсири ҳақида сўз боради. Математика тўгаракларини ташкил этиш шаклларининг ҳар бирининг ижобий ва салбий томонлари муҳокама қилинади.
3. Математик тўгаракни ташкил этишда технологиядан фойдаланиш.
Мақолада математик тўгаракни ташкил этишда технологиядан фойдаланиш кўриб чиқилади. Математика тўгарагининг масофавий ишини самарали ташкил этишда қўлланилиши мумкин бўлган усул ва воситалар баён этилган. Масофавий математика тўгараги иштирокчилари дуч келадиган асосий муаммолар ва уларни ечишнинг мумкин бўлган йўллари ҳам кўриб чиқилади.
4. Таълим муассасасида математика тўгарагини ташкил этиш.
Мақола таълим муассасасида математика тўгарагини ташкил этишга бағишланган. Тўгарак ишининг асосий механизмлари ва тамойиллари, дарс ишланмаларини тайёрлаш, шунингдек, машғулотлар учун топшириқ ва материалларни танлаш ёритилган. Математика тўгарагини иштирокчилар учун самарали ва қизиқарли қилиш учун усуллар тасвирланган.
5. Математика тўгараги тарбия воситаси сифатида.
Математика тўгараги – бу нафақат математика бўйича билимингизни оширибгина қолмай, балки олий ўқув юртларига ўқишга киришга ҳам тайёрланишингиз мумкин бўлган жой. Мақолада математика тўгарагининг таълим ва тарбиядаги ўрни, шунингдек, дарсларни ташкил этиш ва ўтказиш усуллари тасвирланган. Муваффақиятли тўгараклар мисоллари ва уларнинг ишлаш механизмлари муҳокама қилинади.
Интернет, компютер ва мобил иловалар каби замонавий технологиялар таълимда фойдаланиш, жумладан, математика тўгаракларини ташкил этишда катта имкониятларга эга. Ушбу мақолада биз технология математика тўгарагини ташкил этишга, уни янада қизиқарли ва самарали қилишга қандай ёрдам беришини кўриб чиқамиз.
Математик тўгаракларни ташкил этиш болаларнинг эрта ривожланишининг самарали воситаларидан биридир. Математик тўгаракларни ташкил этишнинг анъанавий усули ўқитувчи билан йил давомида ўтказиладиган гуруҳ машғулотларини ўз ичига олади. Математика тўгараклари ташкилотчилари одатда математика билан шуғулланиш истагини кўрсатадиган талабаларни танлайдилар. Бироқ, баъзи ҳолларда, қўшимча дарсларга таклифнома билан бирга даврага таклифнома юборилиши мумкин. Тўгаракларда болаларга дам олиш ва янги билимларни олиш имконияти берилади.
Анъанавий математика клублари одатда бир йил давом этадиган ўқув дастурига, доимий гуруҳга аъзоликка эга. Бундай тўгаракларни ташкил этишдан кўзланган асосий мақсадлардан бири ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини ривожлантириш, шунингдек, фанга қизиқишларини уйғотишдир.
Кўпинча тўгараклар ўқитувчиси сифатида махсус маълумотга эга ва катта педагогик тажрибага эга бўлган малакали математика ўқитувчилари сифатида ишлайди. Улар нафақат билимни ифодалайди, балки болаларни мунозараларга фаол жалб қилишни, математикага қизиқишларини сўрашни ва ўз ваколатлари билан мустаҳкамлашни биладилар. Дарслар одатда алгебра, геометрия, сонлар назарияси ва бошқаларнинг элементар тушунчаларига асосланади, уларни болалар ўрганишнинг дастлабки босқичларида осон ўрганадилар. Қоидага кўра, дарсларда ушбу тушунчаларни тушунишни тасаввур қилиш ва аниқлаштиришга ёрдам берадиган турли хил материаллар ва вазифалар қўлланилади.
Математик тўгаракларни анъанавий тарзда ташкил этиш болаларнинг ўқув фаолияти ва қизиқишлари бўйича индивидуал ёндашувни таъминлайди. Шундай қилиб, ўйинлар, анимациялар ва бошқа интерактив ўйинлар орқали математик тушунчаларни яхшироқ ўрганадиганлар учун улар турли хил қурилмалар, график эффектлар ва материални визуализация қилиш учун бошқа воситалардан фойдаланишни таклиф қилишлари мумкин.
Амалий сабабларга кўра, тўгаракларни анъанавий тарзда ташкил этиш, айниқса, Интернет ва уяли алоқага кириш имкони бўлмаган шаҳарлар ёки шаҳарчаларда яшовчилар учун долзарбдир - ўқитувчилар энг кенг тарқалган алоқа ва ўрганиш воситаларидан фойдаланган ҳолда талабалар билан ишлашлари мумкин.
Математика мактаб ўқув дастуридаги энг муҳим фанлардан биридир. Бироқ, ҳамма талабаларнинг ҳам бу фанга меҳр қўймайди. Кўпинча бу математикани ўрганишга қизиқарли ва ҳаяжонли ёндашувнинг йўқлиги билан боғлиқ бўлиб, у талабаларнинг фанга бўлган қизиқишини моҳирона сақлаб қолади. Математика ўқитиш жараёнини қизиқарли ўтказиш усулларидан бири бу математика тўгаракларини ташкил этишдир.
Математика тўгаракларини синфда олиш мумкин бўлган билим ва кўникмалардан кўра кўпроқ билим ва кўникмаларга эга бўлишни хоҳлайдиган ёки уларга муҳтож бўлган ўқувчилар билан қўшимча иш олиб бориш усули сифатида кўриш мумкин. Бундан ташқари, математика тўгаракларига қатнашиш ўқувчиларга математикага бир хил билим ва қизиқиш даражасига эга бўлган синфдошлари билан мулоқот қилиш имконини беради, бу эса материални яхшироқ ўзлаштириш учун рағбат яратади.
Бироқ, сўнгги пайтларда дунёда вазият ўзгарди ва талабаларнинг аксарияти масофадан туриб таълим олмоқда. Бу математика бўйича тўгараклар ташкил этишдан бош тортиш учун сабаб эмас. Аксинча, масофавий таълим - бу турли шаҳарлар ва ҳаттоки мамлакатлар мактаб ўқувчилари иштирок этиши мумкин бўлган математика тўгараклари тармоғини яратиш имкониятидир.
Математика тўгаракларини ташкил қилиш воситаси сифатида сиз Zoom, Skype ва Google Meet каби онлайн таълим платформаларидан фойдаланишингиз мумкин, бу ерда видеоконференциялар яратишингиз ва дарслар ўтказишингиз мумкин.
Масофавий таълим орқали математика тўгаракларини ташкил этиш тўгаракларга дарс бериш учун етарли билимга эга бўлган юқори малакали ўқитувчиларни талаб қилади. Онлайн ишлайдиган бу ўқитувчилар талабаларга ўз соҳаси бўйича энг яхши ўқитувчилардан фойдаланиш имкониятини беради.
Бундан ташқари, математика тўгараклари ўқувчининг индивидуал эҳтиёжларидан келиб чиққан ҳолда муайян мавзуларга йўналтирилиши мумкин. Бу талабаларга аниқ мавзулар билан боғлиқ муаммоларни тезроқ енгиб ўтишга ёрдам беради. Бундан ташқари, доиралар мураккаблиги ва иштирокчилар сони жиҳатидан фарқ қилиши мумкин.
Масофавий таълим орқали математика тўгаракларини ташкил этиш ўқувчиларни математика бўйича муваффақиятга эришишнинг ажойиб усули ҳисобланади. Тўғри ўқитувчи ва тўғри дастур ўқувчилар математика дарсларида кашф этадиган кўплаб қийинчиликларни енгиб ўтишлари мумкин.
Масофавий таълим ва анъанавий ёндашув – математика тўгаракларини ташкил этишда иккала ёндашув ҳам ўзининг афзалликлари ва камчиликларига эга.
Масофавий таълим қуйидаги афзалликларга эга:
1. Мавжудлиги: масофавий доираларга Интернетга кириш имкони бўлган дунёнинг исталган нуқтасидан ташриф буюриш мумкин.
2. Мослашувчанлик: талабалар анъанавий тўгараклардаги вақт муаммосини ҳал қиладиган тўгаракка қатнашиш учун ўз вақтларини танлашлари мумкин.
3. Кўпроқ танлов: Масофавий таълим анъанавий клубларга қараганда кўпроқ ўқитувчилар ва дастурларни танлашга эга.
4. Таълим самарадорлиги: Масофавий таълим билан ўқитувчи ҳар бир ўқувчининг индивидуал ривожланишига яхшироқ эътибор бериши мумкин, чунки у топшириқлар бериши ва ҳар бир талабанинг тараққиётини кузатиши мумкин.
Бироқ, масофавий таълимнинг камчиликлари ҳам бор:
1. Шахсий мулоқотнинг мумкин эмаслиги: анъанавий давралардан фарқли ўлароқ, талаба фақат ўқитувчи билан мулоқот қилиши керак, синфдошлари билан бевосита мулоқот қилиш учун камроқ имкониятлар мавжуд.
2. Материаллардан фойдаланишга чекловлар: масофавий тўгараклар бўлса, ўқувчилар анъанавий тўгаракларда қўлланиладиган турли ўқув материалларидан фойдалана олмаслиги мумкин.
3. Ташкил этишдаги қийинчиликлар: масофавий таълим тизими ўқувчилардан компютер ва интернетдан фойдаланиш бўйича маълум кўникмаларга эга бўлишни ҳамда сифатли интернет алоқасига эга бўлишни талаб қилади.
Анъанавий ёндашув ҳам ўзининг афзалликларига эга:
1. Тўғридан-тўғри мулоқот қилиш имконияти: анъанавий тўгаракларда ўқувчилар ўқитувчи ва бир-бири билан ишлайди, бу эса иштирокчилар ўртасида янада самарали ҳамкорликни яратади.
2. Шахсий ёндашув: ўқитувчи ўқувчининг билим даражасини тезда аниқлаб, у билан индивидуал иш олиб боради, бу эса ўрганиш самарадорлигини оширади.
3. Материаллардан кенг фойдаланиш қобилияти: анъанавий тўгараклар машғулотларида ўқитувчи электрон вариантда бўлмаслиги мумкин бўлган турли ўқув материалларидан фойдаланиши мумкин.
Бироқ, анъанавий ёндашувнинг камчиликлари ҳам бор:
1. Чекланган география: доиралар фақат маълум жойларда ташкил этилиши мумкин, масофавий таълим эса дунёнинг исталган нуқтасидан мавжуд.
2. Вақт чегаралари: Клубларда ўз шароитларига кўра қатнаша олмайдиган талабаларнинг қатнашишига тўсқинлик қилувчи жадвал мавжуд.
3. Чекланган танлов: одатда битта гуруҳда 10-15 нафардан ортиқ талаба қатнашмайди, бу эса тўгарак учун мумкин бўлган номзодларни танлашни чеклайди.
Шундай қилиб, математика тўгараги фаолияти ўқув фаолиятини ривожлантиришга катта ҳисса қўшади, тўгаракнинг ҳар бир аъзосининг интеллектуал қобилиятини мустаҳкамлаш ва илмий маданиятини шакллантиришни таъминлайди. Тақдим этилган иш натижалари умуман мактаб таълимида математик тўгараклар яратиш имкониятларини кўриб чиқиш учун асос бўлиши мумкин.