Matematika va miqdoriy usullar

2. Chiziqli va chiziqsiz bog‘lanishlar 

---

48 
Yuqorida aytib o‘tilganidek tarqoqlik grafigi ikki ma’lumotlar to‘plami orasidagi 
bog‘liqlikning mavjud yoki mavjud emasligini aniqlash imkonini beradi. Aytaylik, bog‘lanish 
mavjud bo‘lsin. U holda bu bog‘lanish chiziqli yoki chiziqsiz bo‘lishi mumkin. Chiziqli bog‘lanish 
to‘g‘ri chiziq, chiziqsiz bog‘lanish esa egri chiziqlar orqali beriladi. Bu holatlarga doir misollarni 
qaraylik. 
Primer 1. Quyida bitta sayyohlik kompaniyasining 10 yil davomidagi sayyohlik 
biletlarining sotilishi hajmiga doir jadval keltirilgan. (sotuvlar hajmi mln. AQSh dollarida 
berilgan: 
3 – rasmda bu ma’lumotlarning tarqoqlik grafigi keltirilgan. Bunda gorizontal o‘qda yillar, 
vertikal o‘qda esa sotilish hajmi keltirilgan. Grafikka asosan, yillar va sotilish hajmi o‘rtasida 
bog‘liqlik borligini ko‘rsatadi. Haqiqatdan ham grafikda sotilish hajmining har-yili oshganini 
ko‘rish mumkin. Shu bilan birga grafik bog‘lanishning chiziqli ekanligini ko‘rsatib turibdi. 
Ris. 3. Sotish hajmlari grafigi 
2-misol. Endi sayyohlik kompaniyasining biletlarni sotishdan tushgan tushumlariga doir 
ma’lumotlarni qaraylik. Jadvalda 10 yil davomidagi yillik tushumlarga doir ma’lumotlar 
keltirilgan. (Raqamlar mln. AQSh dollarida): 
Ushbu ma’lumotlar 4 – rasmdagi tarqoqlik grafigi orqali tasvirlangan bo‘lib, u yillar va 
tushumlar o‘rtasida bog‘liqlik mavjudligini ko‘rsatib turibdi. Ammo yuqoridagi misoldan farqli, 
grafikdagi nuqtalar endi ko‘proq egri chiziqlar nuqtalariga mosdir. Bog‘lanishning bunday turi 
ko‘proq iqtisodiy xarakterga ega bo‘lib, bu esa o‘z navbatida inflyatsion jarayonlar bilan bog‘liq. 

---

49 
Ris. 4. Sotishdan kelgan tushum (nochiziqli bog‘lanish)