Material resurslaridan foydalanish samaradorligi

3-jadval. Materiallardan foydalanish samaradorligi

Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib tiribdiki tahlil etilayotgan «AVS» aksionerlik jamiyatida «A» mahsulotni tayyorlashda unga sarflangan rangli metall materiallari iqtisod qilinishi natijasida qo‘shimcha ravishda 52 dona «A» turdagi mahsulot ishlab chiqarishga muvaffaq bo‘lingan. «B» mahsulotni tayyorlashda esa rejadagidan ko‘proq materiallarning sarflanishi natijasida asoslanmagan ortiqcha xarajatlar amalga oshi-rilgan. Buning natijasida esa 27 ta «B» nomdagi mahsulot kam ishlab chiqarilgan.

Shu bilan birgalikda materiallardan samarali foydalanish ko‘rsat-kichlari tahlil etilganda alohida materiallardan foydalanishni tadqiq etish
bilan birgalikda korxona bo‘yicha materiallardan foydalanishni o‘rga-nish maqsadga muvofiqdir. Uni quyida keltirilgan jadval yordamida amalga oshirish mumkin (64-jadval).
Tahlil etilayotgan jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, moddiy xara-jatlarni iqtisod qilish natijasida qo‘shimcha ravishda 6914 ming so‘mlik mahsulot ishlab chiqarishga erishildi. Bundan ko‘rinadiki, korxonada tovar mahsulotiga sarflanadigan materiallardan samarali foydalanish borasida ishlar yaxshi yo‘lga qo‘yilgan. Korxonada material qaytimi biznes-rejada belgilangan 1,73 so‘mdan haqiqatda 1,89 so‘mga o‘sgan. Bunday natija korxonada materiallardan samarali foydalanganligidan dalolat beradi.

4.jadval Material resurslardan foydalanish samaradorligi va ularni ishlab chiqarish hajmiga ta’siri tahlili
Material qaytimi hamda material sig‘imi, avvalo, ishlab chiqarish hajmi va material xarajatlariga bog‘liq. Ishlab chiqarilgan mahsulot miq-dori, uning strukturasi va mahsulot sotish bahosining o‘zgarishi ishlab chiqarish hajmining qiymat shakliga ta’sir etadi. Material xarajatlariga ham aynan shu omillar, ya’ni ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori, uning strukturasi, mahsulot birligi uchun materiallar sarfi, materiallar bahosi ta’sir etadi. Materiallar sig‘imiga ta’sir etuvchi omillarni quyidagicha ifodalash mumkin:
Materiallardan samarali foydalanishni ifodalovchi asosiy ko‘rsat-
kichlardan biri – material xarajatlarining har so‘miga to‘g‘ri keladigan foyda hisoblanadi. Bu ko‘rsatkichdan yuqori darajaga erishish korxona faoliyatining ijobiy tomonini ifodalaydi. Materiallardan foydalanishni kompleks tahlilida material xarajatlarini har so‘miga to‘g‘ri keladigan foyda ko‘rsatkichining dinamikasi o‘rganiladi, raqobatdagi korxona ma’lumotlari bilan taqqoslanib ishga solinmagan ichki imkoniyatlari aniqlanadi. Material xarajatlarini har so‘miga to‘g‘ri keladigan foyda miqdorini bazis davridan farqlanishiga omillar ta’siri quyidagicha ifodalanadi: