Materiallarni chiqim qilish paytida qanday baholash usullari qoʻllaniladi va ularni tavsiflang? №4 «Tovar-moddiy zaxiralar»

Mahsulot (ish, xizmat)lar birligining tannarxi qanday hisoblanadi? 
Bo‘lakli usulning yarim fabrikatsiz variantida bevosita xarajatlar 
buxgalteriya hisobida har bir bo‘lak bo‘yicha alohida hisobga olinadi,
ammo har bir bo‘lakdagi mahsulot tannarxi kalkulatsiyalanmaydi.
Yakuniy tayyor mahsulot tannarxi barcha bo‘laklar bo‘yicha xarajatlarni 
jamlash yo‘li bilan hisoblanadi.
Bo‘lakli (yarim fabrikatli) usulda kalkulatsiyalash obyektlari 
sifatida har bir bo‘lak mahsuloti qabul qilingan. Har bir bo‘lakdagi 
mahsulotlar (yarim fabrikatlar) harakati buxgalteriya hisobi schotlarida 
aks ettiriladi.
Masalan, to‘qimachilikda ishlab chiqarish bir qancha bo‘laklardan 
iborat bo‘lib, ulardan asosiylari ip yigirish, to‘qish va ishlov berish 
hisoblanadi. To‘qimachilik ishlab chiqarishi uchun paxta tolasi, yuvilgan 
va yuvilmagan jun, pilla xomashyosi va boshqa materiallar birlamchi 
xomashyo hisoblanadi. Ular birinchi bo‘lakka – ip yigirishga qabul qilinadi.
Ushbu bo‘lak uchun yigirilgan ip tayyor mahsulot hisoblanadi.
U keyingi bo‘lak – to‘qishga o‘tkazilib, undan xom surp olinadi. Xom 

---

surp esa uchinchi bo‘lak – ishlov berishga o‘tkazilib, u yerda matoga 
kerakli rasmlar tushiriladi.
Buyurtmali usul noyob yoki maxsus buyurtma bo‘yicha 
tayyorlanadigan buyumlarni ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. Misol 
tariqasida kemasozlik va aviasozlik hamda poligrafiya korxonalarini 
keltirish mumkin. Bu yerda mahsulotlar seriyali chiqariladi va ularning 
miqdori buyurtma tiraji bilan belgilanadi.
Buyurtmali usul fizik-kimyoviy jarayonlar qo‘llaniladigan 
korxonalarda ayrim turdagi mahsulotlarni cheklangan miqdorda ishlab 
chiqarishda ham qo‘llaniladi. Masalan, kimyo sanoatida kimyoviy 
reaktivlarga buyurtmalarni bajarishda, temir-beton yig‘ish korxonalarida 
temir-betondan yasaladigan buyumlar uchun buyurtmalarni bajarishda 
va b.