Materialshunoslik indd
Download 6.82 Mb. Pdf ko'rish
|
Materialshunoslik
|
To‘ldiruvchilar. To‘ldiruvchilar tarkibi jihatidan organik va an-
organik to‘ldiruvchilarga, strukturasi jihatidan esa tolali va donador (ba’zan kukun) to‘ldiruvchilarga bo‘linadi. Plastmassalar ishlab chiqarishda to‘ldiruvchilar sifatida organik to‘ldiruvchilardan– yog‘och kukuni, yog‘och sellulozasi, yog‘och shponi (yupqa faner), 227 paxta taramlari, ip gazlama, sintetik matodan foydalaniladi; anorga nik to‘ldiruvchilardan–asbest tolasi va to‘qimasi, shisha tolasi, shisha tolasidan to‘qilgan mato, qisqa tolali asbest (kukun to‘ldirgich sifa tida), kaolin, slyuda, kvars kukuni, talk, ohak, kizelgur va boshqa- lar ishlatiladi. Plastmassalar tarkibiga kirgan to‘ldiruvchilar ularning xossalarini yaxshilaydi, bundan tashqari, nisbatan arzon bo‘lgani uchun buyumlarni arzonlashtiradi. 1. Yuqori qatlam. Past haroratda shisha- lanadigan ABSplastikdan tayyorlangan. Tashqi qatlam va dekorativ funksiyaga ega. 2. Shisha plastikdan ikki o‘qli yo‘naltiril gan qatlam markaziy qismni qobig‘i. Torsion rolini bajaradi va tashqi qatlamlarni konstruksiyani markazi bilan birlashtiradi. 3. Markaziy qismpoliuretanli to‘ldirgich. 4. Dempferlovchi qatlam. Poliuretandan tayyorlangan. Tebranishni kamaytirishga mo‘ljallangan. 5. Asos (taglik). Presslangan uglerod (polimer matritsaga uglerod zarrachalari presslangan). Abraziv yeyilish va bikirlikni ta’minlaydi. 6. Chetlari. Puxtalangan po‘lat. Qorga «kirganda» qayilishni yengillashtiradi. 7. Shishaplastikdan tayyorlangan bir o‘qli yo‘naltirilgan qatlam. 0 0 va qisman 90 0 da yo‘naltirigan bo‘ylama bikirlikni ta’minlaydi. Organik to‘ldiruvchilar polimerlarni yaxshi singdiradi. Tolali to‘ldiruvchilar buyumlarning uzilishdagi va zarbiy egilishdagi mus- tahkamligini oshiradi. Anorganik kukun to‘ldiruvchilar buyumlar ning suvga va issiqqa chidamliligi hamda qattiqligini oshiradi, ular ning g‘ovakliligi va gigroskopikligini pasaytiradi. 228 Termoplastik smolalarga qo‘shiladigan plastifikatorlar ularning yumshash haroratini pasaytiradi, bu esa ularni qoliplashni oson- lashtiradi. Plastifikatorlar sifatida yuqori haroratda qaynovchi kichik molekular suyuqliklar: murakkab efirlar, xlorlangan uglevodorodlar va boshqalar eng ko‘p ishlatiladi. Polimerlar plastifikatorlarni shi- mib bukadi, bunda plastifikatorning molekular qatlamlari zanjiriy makromolekulalar atrofida joylashib, ular orasidagi bog‘lanishlarni zaiflashtiradi. Polimerning yumshash harorati pasayishi va uning shishalanishiga, ya’ni qizdirilganda shishasimon holatdan qovu- shoq–oquvchan holatga va sovitilganda yana shishasimon holatga o‘tishining sababi ham ana shu. Eng oddiy qilib dispеrsli (kukunsimon) to‘ldiruvchilarni organik va noorganik turlarga bo‘lish mumkin. Ammo bunda ularning har birini yana tolasimon va tolasimon bo‘lmagan turlarga bo‘lish kеrak bo‘ladi. Bunda ularning bo‘linishi zarralarning o‘lchami va shakli, zichligi va shunga o‘хshash ko‘rsatkichlari bo‘yicha bo‘lib chiqiladi. Download 6.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|