Мавлонова Гуландом Фахриддиновна Самарқанд шаҳри шароитида арзон ва шинам ўрта қаватли турар

2.2. Ўзбекистон шаҳарларида ўрта қаватли турар жой уйларнинг 
ривожланиш тарихи 
 
 Ўзбекистоннинг ҳалқ меъморчилиги ўзининг табиий-иқлимий 
шароитларидан, маданиятидан, миллий майиший анъалардан ва қурилиш 
моддий техникавий базасидан келиб чиққан ҳолда ривожланиб келди. 
Илгари ўзбек оилаларининг ижтимоий шароитлари уйларда ичкари ва 
ташқари ҳовлилар бўлишини тақозо этган. 
Ташқари ҳовлида барча хизматга доир ишлар, учрашувлар, хўжалик 
ишлаб чиқариш ва тадбиркорлик ишлари амалга оширилса, ичкари 
ҳовлида эса оилавий ҳаёт турмуш тарзи кечирилган. Бахор ва куз 
фаслининг ёқимли, ёзнинг жазирама иссиқ кунлари очиқ ҳавода вақтнинг 
кўпроқ қисми ўтказишига қулай имкон бўлади. Анъанавий халқ 
уйларининг ўзига хослиги шундаки, биринчи галда юқори радиоцияли 
қуёш нурларидан химоя қилинса, иккинчидан иссиқ гармисел 
шамолларидан химоя килади. 

---

39 
Халқ меъморлари, бинокорлари тмонидан кенг қўламли структуралар 
ва уларнинг элементлари, яшаш хонадонларининг ҳажмий кенг майдонли 
бўлиши, иқлимий талаблари туфайли ишлаб чиқилган. Очик кенг
ҳовли бўйлаб хоналарнинг жойлаштириш тартиби ҳам иқлимий шароит 
ва турмуш тарзи талаблардан келиб чиқади. Тасодифий ўзгаришлар,
участкаларнинг шаклига, қурилишига унча таъсир кўрсатмаган. Бунга 
ўхшаш кичик чекинишлар асосий лойихалаштириш тамоиллардан четга 
чикишга йўл қўя олмайди. Бу принцип шундан иборатки, кенг кўламли 
турар жой композицияларининг асосини ташқи ва ички ховлилар ташкил 
этади. Ўзбекистоннинг иссиқ ва қуруқ иқлимида ҳалқ уйларининг кенг 
кўламли структураларида ташкил этилишиини тахлил қилиш шуни 
курсадаки, ҳалқ иморотларининг функцияонал ва технлогик богликлигини 
асосларини яхлит система ташкил этган: 
 Хона+ дахлиз+ айвон + ховли + ишлаб чикариш+дарвоза