Мавзу : Эски узбек тилида сон суз туркими


Масалан: Мэнэ болмасам, жам щажат эрмэс. (Атойи)


Download 1.75 Mb.
bet22/34
Sana02.06.2024
Hajmi1.75 Mb.
#1834011
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   34
Bog'liq
Tarixiy grammatika

Масалан:
Мэнэ болмасам, жам щажат эрмэс. (Атойи)
Висалын =адрыны билмэс дэгvл –мэн. (Мущаббатнома)
Otlarda tuslanish va predikativ affikslari. Ot va ot turkumidagi so’zlarning tuslanishi. Shaxs son qo’shimchalarining to’la variantlari -мэнсэнмизбиз-сиз orqali ifodalanadi._
Масалан: Уч кун былды ачмэн (Раб\узий) Kesim vazifasida kelgan ot quyidagi uch morfema ma'noli qismdan iborat bo’lgan: ot + kesimlik qo’shimchasi + shaxs son qo’shimchasi.
Eski o’zbek tilida kesimlik qo’shimchasi vazifasini tur (turmoq) va er (emoq) fe’llari bajargan. Tur fe’li kesimlik qo’shimchasi vazifasida турур, дурур yoki qisqargan тур, тvр, дур дvр, shakllarida qo’llangan. Масалан: Йал\ан созлэгэннин, жазасы бу турур (Раб\узий)
Er fe'li kesimlik qo’shimchasi vazifasida erur shaklidi kelib, uchinchi shaxs tarkibida qo’llangan.
Масалан: Vстvнрэк неъматны тиламэк мащал эрvр (Раб\узий)
Бу мэнин шагирдим эрvр (Тавсир)
Otlarning yasalishi.
Eski o’zbek tilida ikku usul bilan ot yasalgan:
Morfologik usul(affikcasiya), sintaktik usul (kompozisiya)
Ot yasovchi qo’shimchalar ikki xil:
1. Ismdan ot yasovchi qo’shimchalar
2. Fe'ldan ot yasovchi qo’shimchalar
Ismdan ot yasovchi =ishimchalar: лык -лик, лыг -лиг, -лу= -лvк, -лу\ -лvг: йоклу=, мэнгvлvк, ачлы= -очлик, йахшылы=, =ыла олмасан (Навоий).

  1. Bu qo’shimchalar, asosan, ot va sifatlarga, ba'zan sharakat nomi va sifatdoshga ham qo’shiladi:

  2. -чи -чы: bu qo’shimcha otga qo’shilib, kasb-hunar ma'nosini ifodalovchi ot yasaydi. Масалан: бэдизчи – на==ош. Кэмэчилэр кэмэ кэлтурдилэр. (Шайбонийнома)

  3. даш –дэш, -таш –теш: масалан: мэнин, =арындошларым андо\ са=ын\айлар. (Тавсир).


  4. Download 1.75 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   34




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling