Mavzu : Mahsulot turlari bo’yicha tannarx tahlili. Reja. Kirish

Norma-soat – bu normativ unumdorligi bilan bir soatda bajarilishi

kerak bulgan ish hajmi, masalan, bir soatda mahsulot ishlab chiqarsh 20

ta mahsulotni tashkil qilsa, unda 100 dona mahsulotni ishlab chiqarish

normativi buyicha 5 soat bulishi kerak va ularni ishlab chiqarish uchun

sarflangan haqiqiy vaqtdan qat’iy nazar shu 5 soatning normativ

qiymati buyicha baholanadi.

Ishlab chiqarish hajmi koeffisiyenti (Ki/ch.h) ishlab chiqarishni

haqiqiy hajmini (norma-soatda urgangan) rejada kursatilganligi nisbati

orqali aniqlanadi va foizlarda ifodalaniladi:

I/Ch.H_xaq.100
K_i/_ch.h = ---------------------
_I/Ch.H_reja

Bu yerda: I/Ch.H xaq - mahsulot ishlab chiqarishga haqiqatda sarflangan vaqt;

I/Ch.H reja-vaqt sarfining rejaviy hajmi.

Ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish koeffisiyenti (K_i/_ch.quv.foy) rejada kursatilgan ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish darajasini xarakterlaydi. U haqiqatda ishlangan vaqtni (norma-soatda) rejadagiga nisbati orqali hisoblanadi:

I_sh.Vaqt.xaq.100
K_i/ch.quv.foy.= -----------------------
_I/Ch.H _reja

Bunda: I_sh Vaqt xaq – Ishlab chiqarish quvvatida haqiqatda ishlangan ish vaqti (norma-soatda).
Haqiqatdagi ish vaqtidan foydalanish samaradorligi koeffisiyenti (Kxaq ishlat ish vaq) haqiqatda ishlangan vaqtni (I/Ch,H_xaq) ishlab chiqarish quvvatida haqiqatda ishlangan ish vaqtiga nisbati (I_sh Vaqt xaq ) formulasi bilan aniqlanadi:

I/Ch.H haq . 100

Kxaq.ishlat. ish vaqt = --------------------------
I_sh Vaqt xaq

Mahsulot tannarxini normativ kalkulyasiyasi qullaniladigan

hiqarish xarajatlarini tahlil qilishda frqlashlar usulidan foydalanish

kerak.

Normativ xarajatlardan farqi kuzda tutilgan normativ xarajatlar asosida

orasidagi farq. Bu metoddan foydalanib foydalanilgan materiallar

miqdori (fizik hajmi) va material xarajatlar summasiga narxning

uzgarishi ta’sirini aniqlash lozim.

Narxning uzgarishini material xarajatlar summasiga ta’sirini aniqlash

fizik va normativ narxlar orasidagi haqiqatda sarflangan materiallar

miqdoriga kupaytirish kerak:

_D MX_n =(N_x-N_nor).SMM_x

Bunda: DMX_n – material xarajatlari summasini material narxning uzgarishi hisobiga chetlanishi;

N_x- sarflangan materiallarning haqiqiy, narxi;

N_nor – sarflangan materiallarning normativ narxi;

SMM_x – haqiqatda sarflangan materiallar miqdori.

Xarajatlar summasiga sarflangan materiallar miqdorini uzgarishi

hisobiga chetlanishlar ta’sirini aniqlash uchun material xarajatning

haqiqiy miqdori va normativ buyicha material xarajatlar,miqdori

orasidagi farqni materiallarning normativ qiymatiga kupaytirish kerak:

_D MX _miq = (SMM_x – SMM_n) .MN_nor

Bunda: DMX _miq – material xarajatlari summasini sarflangan materaillar miqdorini uzgarish hisobiga chetlanishi;

SMM_x – haqiqatda sarflangan materaillar miqdori;

SMM_n – normativ buyicha sarflangan materaillar miqdori;

MN_nor – sarflangan materaillarning normativ qiymati.