Mehnat haqi xarajatlari mehnat qiymati va foydalanilgan mehnat
qiymati va foydalanilgan mehnat miqdorini hisobga olgan holda
aniqlanadi. Shunga bog’liq holda tahlil mobaynida ikkita omil ta’sirini
hisobga olish zarur:
mehnat haqi urtacha stavkasining uzgarishi; ishlangan vaqtning chetlanishi.
Mehnat haqi stavkasining urtacha uzgarishi ta’sirini aniqlash uchun mehnat haqining haqiqatdagi normativ stavkalar urtasidagi farqni haqiqatda ishlangan vaqtga (agar soatbay mehnat haqi bulsa) yoki ishlab chiqarilgan mahsulot soniga (agar mehnatga ishbay asosida haq tulash) kupaytiriladi. Uning formulasi:
DMHChm.h.u.= (MHur.haq – MHur.nor).Vaqt ishlanhaq.
Bunda – DMHChm.h.u – mehnat haqi buyicha urtacha stavkaning uzgarishi natijasida mehnat haqini chetlanishi;
MH ur. haq - mehnat haqi buyicha urtacha haqiqiy stavkasi;
MH ur. nor – mehnat haqining urtacha normativ stavkasi;
Vaqt.ishlan haq - haqiqatda ishlangan vaqt (norma-soatda) yoki ishlab chiqarilgan mahsulot soni.
Mehnat unumdorligining ta’siri, ya’ni mahsulot ishlab chiqarish uchun
ishlangan vaqtni uzgarishi haqiqatda ishlab chiqarilgan mahsulot uchun
ketgan haqiqiy (soatda) vaqt va normativ (soatda) vaqt orasidagi farqni
ish haqini normativ soatboy stavkasiga (urtacha) kupaytiriladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |