33
Tannarxni normativ kalkulyasiya qilishda xarajatlar tahlili va baholanishi. Tannarxni normativ kalkulyasiya qilishda xarajatlarni tahlil qila turib normativ xarajat va daromadni haqiqiy natija bilan solishtiriladi. Bu korxona faoliyati samaradorligini oshishi va ularning sabablarini aniqlash uchun ishlatiladigan aniqlash maqsudida amalga oshiriladi.
Xarajatlarni shakllanish asosini tanlanishiga bog’liq holda normativlar
quyidagicha farqlanadi:
asosiy normativ;
ideal normativ (eng yuksak); erishiladigan normativ;
joriy normativ.
Asosiy normativ – uzoq muddatda ishlatish uchun urnatilgan normativ bo’lib, bu asosida joriy normativlar ishlab chiqish mumkindir.
Ideal normativ – bu uskunalarni turib qolishini, yuqotishlar, oddiy zararlarni kompensasiyasiz qulay sharoitlarda erishish mumkin bulgan normativ. U yana potensial normativ ham deyiladi.
Erishiladigan normativ – bu shunday normativki , agar ishning
normativ birligi samarali bajarilsa, uskuna va materiallar kerakli joyida
ishlatilsa, unga erishish mumkin.
Joriy normativ – bu va qisqa vaqt davrida foydalanish uchun
urnatilgan va joriy sharoitga aloqasi bulgan normativdir.
Xarajatlarning normativ kursatkichlaridan foydalanib normativ tannarx kartochkasi tuziladi va mahsulot borligining normativ tannarxi
34
haqida ma’lumotlarga ega bo’ladi.
Xarajatlarni tahlil qilishda mahsulot tannarxining normativ
kursatkichlari haqiqiy xarajatlar bilan solishtirish uchun asos bulib
hisoblanadi va ular yordamida yo’l qo’yilgan farqlari va ularning kelib
chiqish sabablari aniqlanadi.
Haqiqiy xarajatlar farqi ularning turlari, mahsulot birligi va
xarajatlar umumiy summasining chetlanishini aniqlanishi buyicha
hisobga olib boriladi.
Tannarxning normativ kalkulyasiyasi buyicha xarajatlar tahlili
quyidagi kursatkichlar asosida amalga oshiriladi: norma-soat, ishlab
chiqarsh hajmi koeffisiyenti, ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish
koeffisiyenti, ishlab chiqarish quvvati samaradorligi (unumdorligi)
koeffisiyenti.
Do'stlaringiz bilan baham: |