Mavzu : Mahsulot turlari bo’yicha tannarx tahlili. Reja. Kirish

33
Tannarxni normativ kalkulyasiya qilishda xarajatlar tahlili va baholanishi. Tannarxni normativ kalkulyasiya qilishda xarajatlarni tahlil qila turib normativ xarajat va daromadni haqiqiy natija bilan solishtiriladi. Bu korxona faoliyati samaradorligini oshishi va ularning sabablarini aniqlash uchun ishlatiladigan aniqlash maqsudida amalga oshiriladi.

Xarajatlarni shakllanish asosini tanlanishiga bog’liq holda normativlar

quyidagicha farqlanadi:

 asosiy normativ;

 ideal normativ (eng yuksak);  erishiladigan normativ;
 joriy normativ.

Asosiy normativ – uzoq muddatda ishlatish uchun urnatilgan normativ bo’lib, bu asosida joriy normativlar ishlab chiqish mumkindir.

Ideal normativ – bu uskunalarni turib qolishini, yuqotishlar, oddiy zararlarni kompensasiyasiz qulay sharoitlarda erishish mumkin bulgan normativ. U yana potensial normativ ham deyiladi.

Erishiladigan normativ – bu shunday normativki , agar ishning

normativ birligi samarali bajarilsa, uskuna va materiallar kerakli joyida

ishlatilsa, unga erishish mumkin.

Joriy normativ – bu va qisqa vaqt davrida foydalanish uchun

urnatilgan va joriy sharoitga aloqasi bulgan normativdir.

Xarajatlarning normativ kursatkichlaridan foydalanib normativ tannarx kartochkasi tuziladi va mahsulot borligining normativ tannarxi

34
haqida ma’lumotlarga ega bo’ladi.

Xarajatlarni tahlil qilishda mahsulot tannarxining normativ

kursatkichlari haqiqiy xarajatlar bilan solishtirish uchun asos bulib

hisoblanadi va ular yordamida yo’l qo’yilgan farqlari va ularning kelib

chiqish sabablari aniqlanadi.

Haqiqiy xarajatlar farqi ularning turlari, mahsulot birligi va

xarajatlar umumiy summasining chetlanishini aniqlanishi buyicha

hisobga olib boriladi.

Tannarxning normativ kalkulyasiyasi buyicha xarajatlar tahlili

quyidagi kursatkichlar asosida amalga oshiriladi: norma-soat, ishlab

chiqarsh hajmi koeffisiyenti, ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish

koeffisiyenti, ishlab chiqarish quvvati samaradorligi (unumdorligi)

koeffisiyenti.