Mavzu: " Matinli informatsiyalar tarkibiga matematik formulalarni kiritish vositalari va matnlarni chop etishga tayyorlash"

II bob. Matematik infratuzilmalar bilan ishlash.

• .1 Matematik sistemalar muhiti va ularning turlari.
• Ma’lumki, matematika fani tabiat va jamiyatda kechayotgan jarayonlarni o`rganish va etishda asosiy vositalardan biri sifatida e’tirof etiladi.
• Ushbu vositalarning imkoniyatlaridan samarali va tez suratlar bilan foydalanishni kompyuter texnologiyalari yutuqlarisiz tasavvur etib bo`lmaydi. Masalan, ko`p xolatlarda vujudga keladigan matematik muammoni tez va berilgan aniqlikda hal etish uchun professional matematikdan o`z kasbi bilan bir vaqtda ma’lum bir algoritmik tilni bilishi talab qilinar edi. Lekin muammo shundaki, matematiklar ichida dasturlash muhitlarining imkoniyatlaridan yaxshi voqif bo`lmaganlari ham yo`q emas. Ushbu muammolarni bartaraf etish uchun XX asrning 90-yillari boshiga kelib matematiklar uchun ancha qulayliklarga ega bo`lgan matematik sistemalar yaratila boshladi.
• Xozirgi kunda Microsoft operatsion sistemasi qo’llab quvvatlovchi turli xildagi zamonaviy matematik (formulalar) paketlar, dasturlar va infratuzilmalari boshqa dasturlarga nisbatan eng tez rivojlanib, katta yutuqlarga erishishgan. 
• Quyidagi eng ommabop bo’lgan matematik muhit bilan ishlovchi dasturlar (paketlar) va sistemalar ro’yhati:

[La]TeX, Unicode

• [La]TeX, Unicode
• MathML, mathematica,
• maple, matlab, mathcad
• derive, ssps, statistica,
• statgraphics, stadia
• Gauss, Reduse, Eureka
•  Chiziqli format matematika. Tenglamalarni klaviaturada kiritish chiziqli format qog'ozida belgilangan matematika uchun chiziqli format yordamida amalga oshirilad. Ushbu formatda oddiy operand harf-raqamli belgilar oralig'idir. Masalan, oddiy pay yoki maxraj har qanday alfanumerik bo'lmagan belgi bilan tugaydi, shuning uchun abc/d abc hisoblagichi va d ning maxraji bilan yig'ilgan kasrni beradi .. Murakkab operandlarda qavslar ( ), qavslar [ ] yoki { } ishlatiladi. Kasrlardagi eng tashqi qavslar o'rnatilgan shaklda ko'rsatilmaydi. Amalda, bu yondashuv chiziqli matnni TeX ga qaraganda ancha oson o'qishga olib keladi, masalan, {a + c \over d} , chunki ko'p hollarda eng tashqi qavslar kerak emas, TeX esa {} dan tashqari bitta harflar. Eng tashqi qavslar to'plamini majburan ko'rsatish uchun to'plam, o'z navbatida, qavslar ichiga oladi, keyin esa ular eng tashqi to'plamga aylanadi