Mavzu : Moliyaviy tahlilning maxsus usullari. Reja : Kirish. Moliyaviy tahlilning asosiy usullari va turlari

Moliyaviy tahlilning asosiy usullari va turlari .

Moliyaviy tahlilning oltita asosiy usuli mavjud:
1. Gorizontal (vaqtinchalik) tahlil  - har bir hisobot pozitsiyasini oldingi davr bilan taqqoslash;
2. Vertikal (tarkibiy) tahlil - yakuniy indikatorda shaxsiy maqolalar ulushini aniqlash;
3. Trend tahlil  - har bir hisobot pozitsiyasini oldingi davrlar bilan taqqoslash va tasodifiy ta'sirlardan va individual davrlarning o'ziga xos xususiyatlaridan tozalangan indikator dinamikasining asosiy tendentsiyasini aniqlash. Trend tahlil yordamida kelajakda ko'rsatkichlarning mumkin bo'lgan qiymatlari shakllantiriladi va shuning uchun istiqbolli prognozlar tahlili o'tkazilmoqda;
4. Nisbiy ko'rsatkichlarni tahlil qilish (koeffitsientlar) - individual hisobot moddalari o'rtasidagi munosabatlarni hisoblash, ko'rsatkichlarning o'zaro bog'liqligini aniqlash;
5. Qiyosiy (fazoviy) tahlil - bir tomondan, bu sho'ba korxonalarning hisobot ko'rsatkichlari tahlili, tarkibiy bo`linmalar boshqa tomondan, raqobatchilar bilan qiyosiy tahlil, sanoat o'rtacha ko'rsatkichlari va hk.;
6. Omillarni tahlil qilish - indikatorga individual omillarning (sabablarning) ta'sirini tahlil qilish. Bundan tashqari, omillarni tahlil qilish to'g'ridan-to'g'ri (tahlilning o'zi), natijada paydo bo'ladigan ko'rsatkich uning tarkibiy qismlariga bo'linganida yoki teskari (sintez), uning individual elementlari umumiy indikatorga birlashtirilganda ham bo'lishi mumkin.
Moliyaviy tahlilning asosiy usullari korxonada:
Vertikal (tarkibiy) tahlil - yakuniy moliyaviy ko'rsatkichlar tuzilmasini aniqlash (alohida ob'ektlar uchun summalar balans valyutasiga nisbatan foiz sifatida olinadi) va ularning har birining iqtisodiy faoliyatning umumiy natijalariga ta'sirini aniqlash. Nisbiy ko'rsatkichlarga o'tish xo'jaliklararo potentsialni va ishlatilgan resurslar hajmi bo'yicha korxonalarning ish faoliyatini taqqoslashga imkon beradi.
Gorizontal (dinamik) tahlil vaqt o'tishi bilan individual moliyaviy ko'rsatkichlar dinamikasini o'rganishga asoslangan.
Dinamik tahlil - moliyaviy ko'rsatkichlar tahlilidan keyingi bosqich (vertikal tahlil). Ushbu bosqichda qaysi bo'limlar va buxgalteriya ballari o'zgarganligini aniqlaydi.
Moliyaviy koeffitsientlarning tahlili moliyaviy faoliyatning mutlaq ko'rsatkichlarining o'zaro nisbatlarini hisoblash asosida amalga oshiriladi. Ma'lumot manbai bu korxonaning moliyaviy hisoboti.
Moliyaviy ko'rsatkichlarning eng muhim guruhlari:

1. 
   Tovar ayirboshlash ko'rsatkichlari (biznes faoliyati).
   
2. 
   Bozor faolligi ko'rsatkichlari
   

Moliyaviy ko'rsatkichlarni tahlil qilishda quyidagi fikrlarni yodda tutish kerak.
-moliyaviy ko'rsatkichlar qiymatiga korxonaning buxgalteriya siyosati katta ta'sir ko'rsatadi;
-faoliyat turlarini diversifikatsiya qilish tarmoqlarni koeffitsientini taqqoslashni qiyinlashtiradi, chunki turli sohalar uchun normativlar sezilarli darajada farq qilishi mumkin;
-taqqoslash uchun asos sifatida tanlangan me'yoriy koeffitsientlar maqbul bo'lmasligi va ko'rib chiqilayotgan davrning qisqa muddatli maqsadlariga mos kelmasligi mumkin.Qiyosiy moliyaviy tahlil o'xshash ko'rsatkichlarning alohida guruhlari qiymatlarini bir-biri bilan taqqoslash asosida:

• 
  korxona va sanoatning o'rtacha ko'rsatkichlari;
  
• 
  korxonaning moliyaviy ko'rsatkichlari va raqobatdosh korxonalarning ko'rsatkichlari;
  
• 
  korxonaning alohida tarkibiy bo'linmalari va bo'linmalarining moliyaviy ko'rsatkichlari;
  
• 
  hisobot va rejalashtirilgan ko'rsatkichlarning qiyosiy tahlili.
  

Integral moliyaviy tahlil kompaniyaning moliyaviy holatini chuqur o'rganish imkonini beradi.
Moliyaviy tahlil - bu bozor narxini oshirish va kelgusida samarali rivojlanishini ta'minlash uchun zaxiralarni aniqlash maqsadida korxonaning moliyaviy holati va moliyaviy faoliyatining asosiy natijalarini o'rganish jarayoni.
Moliyaviy tahlil natijalari boshqaruv qarorlarini qabul qilish, korxonani yanada rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish uchun asosdir. Shuning uchun moliyaviy tahlil moliyaviy boshqaruvning ajralmas qismi, uning eng muhim tarkibiy qismi hisoblanadi.
Moliyaviy ko'rsatkichlarning eng muhim guruhlari:
-Likvidlik ko'rsatkichlari;
-Moliyaviy barqarorlik va to'lov qobiliyatining ko'rsatkichlari;
-Rentabellik koeffitsientlari;
-Olingan ko'rsatkichlar (ishbilarmonlik faolligi).
-Bozor faolligi ko'rsatkichlari;
-Korxona va tarmoqlar bo'yicha o'rtacha ko'rsatkichlar;
-Korxonaning moliyaviy ko'rsatkichlari va raqobatdosh korxonalarning ko'rsatkichlari;
-Korxonaning alohida tarkibiy bo'linmalari va bo'linmalarining moliyaviy ko'rsatkichlari;
-Hisobot va rejalashtirilgan ko'rsatkichlarning qiyosiy tahlili;
Ushbu ko'rsatkichlardan foydalangan holda moliyalashtirish manbalari tarkibi va ular o'rtasidagi nisbatning dinamikasi baholanadi. Tahlil mablag'larning manbalari xarajat, foydalanish darajasi, ishonchlilik darajasi, xavf darajasi va boshqalar jihatidan farq qilishiga asoslanadi. Ushbu guruh ko'rsatkichlari ushbu korxonaga investitsiyalarning umumiy samaradorligini baholashga mo'ljallangan. Ikkinchi guruh ko'rsatkichlaridan farqli o'laroq, ular bu erda aktivlarning ma'lum turlaridan mavhum emas, balki kapitalning rentabelligini umuman tahlil qiladilar. Shu sababli asosiy ko'rsatkichlar rivojlangan kapitalning rentabelligi va kapitalning daromadliligi hisoblanadi. Ushbu tahlilning bir qismi sifatida kompaniyaning qimmatli qog'ozlar bozoridagi mavqeini tavsiflovchi ko'rsatkichlar bo'yicha vaqtincha taqqoslash amalga oshiriladi: dividendlarning daromadliligi, bir dona daromad, aktsiyadorlik qiymati va boshqalar. Ushbu tahlil qismi asosan fond birjalarida ro'yxatdan o'tgan va u erda o'z aktsiyalarini sotadigan kompaniyalarda amalga oshiriladi. . Vaqtinchalik bepul bo'lgan har qanday kompaniya pul mablag'lari va ularga sarmoya kiritmoqchi qimmat baho qog'ozlar , shuningdek, ushbu guruh ko'rsatkichlariga e'tibor qaratiladi.
Moliyaviy tahlil subyektlariga tahlilchilarning keng qamrovli guruhi kiritiladi. Ularni shartli ravishda ichki va tashqi subyektlarga bo`lish mumkin. Ichki tahlil subyektlariga faqat shu firma, kompaniya xodimlari kirsa, tashqi subyektlarga ta`sischilar, soliq organlari xodimlari, auditorlar, yuqori tashkilot va vazirliklar, xaridor va buyurtmachilar, mol yetkazib beruvchilar, sug`urta organlari, reklama agentliklari, bank xodimlari va boshqa shaxslar kirishi mumkin.
Tahlil subyektlarining manfaatlari albatta bir-biridan keskin farq qiladi. Masalan, ta`sischilar ko`proq firma va kompaniyalarning foydasi bilan, soliq idoralari ko`proq “daromad-xarajat=natija” aloqadorligi tahlilidan, kredit inspektorlari va bank xodimlari firma va kompaniyalarning kreditga layoqatligi va moliyaviy barqarorligi bilan, mol yetkazib beruvchilar firma va kompaniyaning to`lov layoqatini o`rganishdan, tahlil etishdan manfaatdordir. Moliyaviy tahlil va ularning manfaatlar mushtarakligini quyidagi jadval ma`lumotlaridan ko`rib chiqish mumkin.

T/r	Moliyaviy tahlil subyektlari	Subyektlar manfaatlari
1	2	3
1	Korxona xodimlari	Firma va kompaniyaning moliyaviy natijaviyligi va moliyaviy holati to`g`risidagi ma`lumotlarni bilishdan
2	Ta`sischilar	Firma va kompaniyaga qo`yilgan va qo`yiladigan mablag`larning foydaligidan
3	Auditorlar	E`lon qilinadigan hisobot shakllarini to`g`riligini huquqiy tamoyillar asosida baholash va firma, kompaniyalar moliyaviy holatini yaxshilashni ichki imkoniyatlarini ko`rsatib berishdan, mulk egalari manfaatlarini himoya etishdan
4	Yuqori tashkilotlar	Band qilingan moddiy va moliyaviy resurslar harakatini va samaradorligini o`rganishdan
5	Soliq idoralari	Majburiy to`lovlar, soliqlar va ajratmalarni undirish yuzasidan resurslar hoati, harakatini va faoliyat natijaviyligini o`rganishdan
6	Sug`urta agentliklari	Firma va kompaniya mulkini turli tahlikalardan himoya qilish, saqlanishi yuzasidan ma`lumotlarni o`rganishdan
7	Mol yetkazib beruvchilar	Shartnomaviy munosabatlarni yo`lga qo`yish, tomonlarning o`z majburiyatlarini bajarishi, to`lov intizomiga rioya qilish, to`lovga qobillik holati to`g`risidagi ma`lumotlarni o`rganishdan
8	Xaridor va buyurtmachilar	Ta`minotdagi uzilishlarga yo`l qo`ymaslik yuzasidan firma va kompaniyalarning moliyaviy va iqtisodiy salohiyatning tayanchi to`g`risidagi hisobotlardan