Mavzu : Tijorat banklarining qimmatli qog‘ozlar bilan operatsiyalari Reja

Xar xil turdagi investitsiya institutlari tomonidan kimmatli kogozlar 
bozoridagi faoliyatlarni birga olib borishning mumkin bulgan variantlari.
 
 
Investitsiya 
vositachilari
 
Investitsiya 
maslaxatchil
ari
 
Investitsi
ya 
kompani
yalari
 
Investi
tsiya 
fondla
ri
 
Reestr 
saklov
chilar
 
Depozit
ariylar
 
Xisob-
kitob-
kliring 
tashkilotlar
i
 
Boshkaruvc
hi 
kompaniyal
ar
 
Kimmatli 
kogozlarning 
nominal egalari
 
Investitsiya 
vositachilari
-
+
-
-
-
-
-
+
 
Investitsiya 
maslaxatchilar
i
-
-
-
-
-
-
-
-
 
Investitsiya 
kompaniyalari
+
-
-
-
-
-
-
-
 
Investitsiya 
fondlari
-
-
-
-
-
-
-
-
 
Reestr 
saklovchilar
-
-
-
-
+
-
-
-
 
Depozitariylar
-
-
-
+
-
-
+
 
Xisob-kitob-
kliring 
tashkilotlari
-
-
-
-
-
-
-
+
 
Boshkaruvchi 
kompaniyalar
-
-
-
-
-
-
-
+
 
Kimmatli 
kogozlarning 
nominal 
+
-
+
-
-
+
+
+

---

21 
egalari
Izox:
" +" — kimmatli kogozlar bozoridagi professional faoliyatni birga olib borish 
mumkinligi " —" — kimmatli kogozlar bozoridagi professional faoliyatni birga 
olib borish mumkin emasligi.
Investitsiya institutlari sifatida yuridik va jismoniy shaxslar katnashshshi 
mumkin. YUridik shaxs xisoblangan investitsiya muassasalarining faoliyati 
litsenziyalanishi lozim. Litsenziyalar 5 yil muddatga beriladi. Investitsiya 
institutlarining litsenziyalanishi ular faoliyatining davlat tomonidan nazorat 
kilinishini anglatadi. Jismoniy shaxslar kimmatli kogozlar bozorida investitsiya 
maslaxatchisi va investitsiya vositachisi sifatida faoliyat ko‘rsatishi mumkin. 
Ushbu faoliyatni amalga oshirish uchun jismoniy shaxslar maxalliy xokimiyat 
idoralarida tadbirkorlar sifatida ro‘yxatga olinishi xamda fond bozorini tartibga 
soluvchi organ tomonidan beriladigan malaka shaxodatnomasiga va litsenziyaga 
ega bo‘lishi lozim. Malaka shaxodatnomasi 3yil muddatga beriladi.
Iktisodiy munosabatlarning murakkab soxasi xisoblanadigan kimmatli 
kogozlar bozorini nafakat institutsional va funksional tomonlarini rivojlantirish, 
balki undagi ishtirokchilar faoliyatini tartiblash, muvofiklashtirish va nazorat 
kilishning samarali mexanizmini shakllantirish lozim. 
1. Bugungi kunda kimmatli kogozlar bozorini samarali muvofiklashtirish 
jarayonlari kechayotgan Uzbekistondek mamlakat uchun jaxonda umumiy 
tarzda kabul kilingan andozalarga mos keladigan, jaxon tajribasi bilan 
chukur ishlab chikilgan, barcha afzalliklarni uziga singdirgan va shu bilan 
bir vaktda milliy mentalitetni, milliy rivojlanishning uziga xos 
xususiyatlarini inobatga olgan xolda uz-uzini muvofiklashtirish mexanizmini 
iщlab chikish zaruratdir. Bu mexanizmda, jaxon tajribasiga kura, asosiy 
rolni uz –uzini muvofiklashtiruvchi nodavlat-tijorat tashkilotlar uynaydi.Bu 
tashkilotlar oldida bir kator echimini kutayotgan muammolar mavjud.

---

22 
Xozir vujudga kelgan sharoitda Kimmatli kogozlar bozori xamda moliya 
bozorining boshka vositalari muammolariga yuzaki yondashish xavfi mavjud. 
Vaxolanki, Garbda mazkur soxa buyicha tuplangan boy amaliy va tarixiy 
materialni umumlashtiruvchi taxlillovchi bir kator rakobatbardosh nuktai-nazarlar 
va nazariyalar yaratilgan. Uzbekiston uchun uziga xos yulni tugri tanlash shuning 
uchun xam dolzarbki, bu erda me’yoriy xukukiy ba’zi vositalar yordamida 
birlamchi kimmatli kogozlar bozori yaratildi xamda aksiyadorlik jamiyatlarining 
tuzilishi xususiylashtirishning amalga oshirilishi tufayli bu bozorda xaddan 
tashkari kup massa jamlandi. Investitsion vositachilar instituti shakllanmokda; 
unda xususiylashtirish investitsiya fondlari faol ishtirok etmokda. SHunday kilib, 
shart-sharoit yaratildi, endi gap kimmatli kogozlar bozorining ishlashida koldi, 
kimmatli kogozlar muomalasi rivojlanishi uchun ikkilamchi kimmatli kogozlar 
bozorini shakllantirish zarur. Amalda esa vazirliklar, idoralar va aksiyadorlik 
jamiyatlari kupchilik raxbarlarining korxonalarini uz nazoratlari ostidan 
chikargilari yukligidan bu jarayon bir oz oqsamokda.
 
 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati : 
1 И.Г. Доронин. Мировые фондовые рынки: закономерности 
тазвития и соврменное состояние //Дик, №8-2002.-с49. 
https://fayllar.org/tijorat-banklarining-qimmatli-qogozlar-bilan-
operatsiyalari.html