Мавзу : Ўзбекистон – америка муносабатларининг ҳозирги ҳолати


Download 0.99 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/15
Sana28.12.2022
Hajmi0.99 Mb.
#1012944
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
ozbekiston va aqsh munosabatlari

Birinchidan, O’zbekiston va Amerika davlatlari o’rtasidagi strategik 
hamkorlikning mavjudligi va uning hozirda zamonaviy ahamiyat kasb etishi;
Ikkinchidan, AQSH O’zbekistonni Markaziy Osiyo davlatlari o’rtasidagi 
asosiy hamkorlaridan biri hisoblagan holda, ikki davlat o’rtasidagi siyosiy-
iqtisodiy va madaniy aloqalar ikki davlat manfaatlari va qarashlarini o’zida 
mujassamlashtirishi;



Uchinchidan, 2014 yilga qadar Afg’onistonda faoliyat olib borayotgan 
AQSHning harbiy kontingentini olib chiqib ketilgandan keyingi davlatlar 
o’rtasidagi hamkorlik istiqboli;
To’rtinchidan, O’zbekiston AQSH uchun Markaziy Osiyo mintaqasida 
geosiyosiy mavqeyi jihatdan muhim ahamiyatga ega ekanligi.
Mavzuning o’rganilganlik darajasi. O’zbekiston AQSH munosabatlari 
mavzusining o’zbek, amerika va horij olimlari tomonidan o’rganilganlik darajasini 
aniqlash maqsadida bir qator nomzodlik va magistrlik dissertatsiyalari hamda 
maqola va monografiyalar tahlil qilindi.
Mazkur muammoni o’rganishga bag’ishlangan tadqiqot va izlanishlarni 
shartli ravishda ikki guruhga ajratish maqsadga muvofiq:
O’zbekiston – AQSH munosabatlari bo’yicha tadqiqot olib boruvchi 
mahalliy siyosatshunoslar va mutaxassislar;
Ikki tomonlama munosabatlarni tadqiq qiluvchi xorijiy mutaxassislar va 
siyosatshunoslar;
O’zbekistonda faoliyat yurituvchi siyosatshunos olimlar va mutaxassislardan 
A.Alimov, R.Alimov, E.Aripov, S.Jo’raev, H.Mahkamov, V.Paramonov, 
S.Rustamboev, F.Tolipov, A.Xolliev, N.Qosimova, X.G’ulomovlarning asarlari va 
ilmiy izlanishlarida
1
O’zbekiston – AQSH munosabatlariga katta e’tibor qaratilgan.
Jumladan, V.Paramonovning kandidatlik ishida esa AQSHning mintaqaga 
va O’zbekistonga nisbatan olib borayotgan tashqi siyosati va siyosiy – harbiy 
hamkorlik masalalari ko’rib chiqilgan. S.Rustamboevning kandidatlik ishida 
AQSHning Markaziy Osiyo mintaqasi davlatlari, jumladan, O’zbekiston bilan 
1
Алимов А. Внешнеэкономическая деятельность Республики Узбекистан: взгляд на будущее. – Т.: 
“Узбекистан”, 1992; Алимов Р.М. Центральная Азия: общность интересов, Т.: “Шарк”, 2005; Арипов Э. 
Внешнеполитические аспекты деятельности Конгресса США в контексте глобального развития (на примере 
Центральной Азии и Кавказа): Дисс. канд. полит. наук. – Т.: Ташкентский Государственный Институт 
Востоковедения, 2001; Жўраев С., Маҳкамов Ҳ., Рустамбоев С. Америка Қўшма Штатлари. Т.: ТДШИ, 2003 
й, 375-394 б; Касымова Н.А. Соединенные Штаты Америки в региональных интеграционных процессах 
(политико – экономический аспект): Автореф. дисс. док.полит. наук. – Т.,2002; Парамонов В.В. 
Геостратегия США в Центральной Азии, Автореф. дисс. к. полит.наук. – Т.,2002; Tolipov F. Uzbek – 
American Strategic Partnership: To Be or Not to Be. – Washington., 2004; Рустамбаев С.М. 
Внешнеполитические отношения США с государствами Центральной Азии: Дисс. канд. полит.наук. – Т.: 
Академия Государственного и Общественного Строительства при Президенте Республики Узбекистан, 
2005; Гуломов Х., Холлиев А. Международные связи Республики Узбекистан с Великобританией и США. – 
Т.: “Узбекистан”, 2002; 



aloqalarining hozirgi holati va istiqbollari ko’rsatib o’tilgan. F.Tolipov maqolasida 
ikki davlat o’rtasida imzolangan strategik hamkorlikdagi mavjud muammolar tahlil 
qilinib, ularning hamkorlikka ta’siri ko’rsatib o’tilgan.
O’zbekiston-Amerika munosabatlarini o’rganishda M.Sh.Yuldashevning 
«Xronologiya amerikano-uzbekskix otnosheniy 1992-2012» ma’lumotnoma 
to’plamida
1
ikki davlat o’rtasidagi hamkorlik siyosiy, iqtisodiy va gumanitar 
sohalarga bo’lib o’rganilgan. Mazkur to’plam Amerika Qo’shma SHtatlari va 
O’zbekiston Respublikasi o’rtasidagi 20 yillik diplomatik munosabatlar jarayonida 
sodir bo’lgan voqealar, dalillar va ikki davlat munosabatidagi muhim sanalarni 
tizimlashtirib o’rgangan.
Oliy maktab sobiq tinglovchilari N.Xaydarov, Sh.Abduxodjaev, N.Gafurov, 
A.Nuraliev, B.Usmonov, G’.Fozilov, E.Nazarov, Sh.Shokirov o’z magistrlik 
ishlari
2
hamda A.SHulьgin, U.Yunusov, S.Nasimov o’zlarining tahliliy xujjatlari
3
doirasida O’zbekiston-AQSH munosabatlarining turli jihatlarini o’rganishgan.
Jumladan, SH.Abduxodjaev o’zining bitiruv malakaviy ishida
4
O’zbekiston-
AQSH munosabatlarini davrlashtirib, ikki tomonlama munosabatlarni 4 bosqichga 
ajratib o’rgangan. O’zbekiston va AQSH o’rtasidagi munosabatlarda 2001 yil 11 
sentyabrda Amerikada amalga oshirilgan qo’poruvchilik natijasida terrorizmga 
qarshi kurashning birinchi darajali masalaga aylanishi hamda ikki davlat o’rtasida 
strategik hamkorlik o’rnatilganligi va harbiy-iqtisodiy hamkorlik, shu bilan birga, 
tomonlar o’rtasida kelib chiqqan muammolarning tahlili qilingan. O’zbekiston – 
AQSH munosabatlarida 2005 yilning 13 mayida yuz bergan Andijon voqealarida 
1
Юлдашев М.Ш. Хронология Американо-Узбекских отношений 1992-2012 Т. “NISO POLIGRAF” 2012 й. 
2
Гафуров Н.Р. Роль и место США в обеспечении безопасности в центральноазиатском регионе. Т.: ВШСАП, 
2003; Нуралиев А.Х. Узбекско-американские отношения и их перспективы. – Т.: ВШСАП, 2003;Усманов 
Б.И. Роль и место Конгресса в формировании внешнеполитического курса США (в отношении стран ЦАР).– 
Т.: ВШСАП, 2003; Фозилов Г.Г. Сравнительный анализ центральноазиатской политики США и Европы 
через призму национальных интересов Республики Узбекистан. Т.: ВШСАП, 2005; Шакиров Ш.Т. Военно-
политические интересы США в ЦАР. – Т.: ВШСАП, 2007; Назаров Э.А. Америка Қўшма Штатларининг 
Марказий Осиё минтақасидаги геосиёсий манфаатлари (Ўзбекистон ва Қирғизистон мисолида). – Т.: 
ВШСАП, 2007; 
3
Шульгин А.А., Юнусов У.Ф., Насимов С.В. “Обзор политики США по вопросу афганского урегулирования 
и позиции соседних с Афганистаном стран. экономические интересы США в ЦА” Т.: Высшая школа 
стратегического анализа и прогнозирования, ЦСИ 2013. 
4
Абдуходжаев Ш.Х. Ўзбекистон – Америка муносабатлари: ҳозирги холати, муаммолари ва истиқболлари. 
Т.: СТИБОМ, 2009; 


10 
AQSHda faoliyat yurituvchi va AQSH tomonidan moliyalashtirilayotgan bir qator 
nodavlat va notijorat tashkilotlarning bevosita va bilvosita ishtirok etgani 
aniqlangan. Shu bilan bir qatorda, AQSHning Andijon voqealariga nisbatan 
ikkiyoqlama siyosati ham ikki davlat munosabatlarida yomonlashuvini o’z 
malakaviy ishi doirasida tahlil qilgan.
Shu bilan bir qatorda, xorijiy tadqiqotchilar F.Starr, K.Meppen, J.Deyli, 
V.Sokor, M.Ollkott, K.Sipl, S.Blenk, M.Axrimenko, M.Braterskiy, R.Gumerov, 
A.Dundich, G.Minasyan, S.Nikolaev, J.Nikol, S.Parxomenko, Ye.Troitskiy, 
A.Trыnkov, G.Lapiduslar ham o’rganilayotgan mavzu yuzasidan o’zlarining ilmiy 
ishlari
1
va maqolalari
2
doirasida izlanishlar olib borishgan.
Jumladan, J.Deyli, K.Meppen, V.Sokor, F.Starr monografiyasida
3
O’zbekiston - 
AQSH munosabatlarining 2001-2005 yillardagi rivojlanish tendentsiyalarini 
o’rganib chiqqan.
Vaholanki, Ye.Troitskiy o’zining nomzodlik dissertatsiyasida
4
AQSHning 
Markaziy Osiyodagi har bir davlat uchun umummintaqaviy hamkorligi va o’ziga 
xos jihatlarini tahlil qilgan. O’z navbatida, AQSHning mintaqa davlatlari bilan 
siyosiy, harbiy, iqtisodiy hamda gumanitar sohalardagi hamkorligi dinamikasi va 
tarkibini mintaqaviy xavfsizlik kesimida o’rgangan.
1
Ахрименко М.А. Концепции гибкого подхода к определению права, подлежащего применению к 
договорам, в современном коллизионном праве государств Западной Европы и США: дис. канд. юрид. наук. 
Москва, 2006; Братерский М.В. США и "проблемные страны" Азии: американская политика после 
"холодной войны": дис. доктор полит. наук. Москва, 2006; Гумеров Р.А. Геополитические интерсы США, 
Китая и России в Центральной Азии: дис. канд. полит. наук. Москва, 2009; Минасян Г.С. Политика США на 
пространстве СНГ : дис. канд. полит. наук. Москва, 2008; Николаев С.А. Центральная Азия в системе 
международных отношений на современном этапе: дис. канд. полит. наук. Москва, 2011; Троицкий Е.В. 
Политика США в Центральной Азии в 1992-2000 гг.: дис. канд. ист. наук. Томск, 2004; Пархоменко С.А. 
Политика США в Центральной Азии в начале XXI века: интересы, приоритеты, направления и формы 
реализации: дис. канд. полит. наук. Владивосток, 2010.
2
Daly J.C.K., Meppen K.H., Socor V., Starr S.F., Anatomy of a Crisis: U.S.-Uzbekistan Relations, 2001-2005. 
Washington, 2006; Olcott M.B. The Myth of ‘Tsentral’naia Azia’ // Orbis, fall 1994 –P. 563; Seiple C. Revisiting 
the Geo-Political Thinking Of Sir Halford John Mackinder: United States—Uzbekistan Relations 1991—2005: In 
partial fulfillment of the requirements for the Degree of Doctor of Philosophy. –Harvard.: The Fletcher School of 
Law and Diplomacy, 2006; Blank S. Uzbekistan: A Strategic Challenge to American Policy. - Carlisle Barracks, PA 
17013, 2004, Трынков А.А. Отношения между Узбекистаном и США // Узбекистан: обретение нового 
облика. – Москва: Наука,1998; ДундичА.С. Узбекистан – США: особенности взаимодействия после 11 
сентября 2001 г. // доклад БГУ. – Барнаул.: 2005; Nichol J. Central Asia: Regional Developments and 
Implications for U.S. Interests. – Washington, 2004; Lapidus G.W. Central Asia in Russian and American Foreign 
Policy after September 11, 2001. – BerkeleyCa, 2001.
3
Қаранг:Anatomy of a Crisis: U.S.-Uzbekistan Relations, 2001-2005. Washington, 2006;
4
Троицкий Е.В. Политика США в Центральной Азии в 1992-2000 гг.: дис. канд. ист. наук. Томск, 2004. 


11 
Shuningdek, S.A.Parxomenko o’zining nomzodlik ishida
1
Markaziy Osiyoni 
dunyoviy geosiyosiy makon sifatida ahamiyatini AQSH tashqi siyosatini 
rejalashtiruvchi ko’p qirrali asosiy xujjatlari orqali tahlil qilgan. O’z e’tiborini 
AQSHning Markaziy Osiyo mintaqasidagi asosiy manfaatlari va maqsadlarini 
hamda Markaziy Osiyo makonida Amerikaning iqtisodiy, siyosiy, strategik, 
madaniyat va axborot sohalarida tashqi siyosiy yo’nalishini tadbiq etish 
mexanizmlarini aniqlashga qaratgan. Shu bilan birga, AQSHning Markaziy 
Osiyodagi strategiyasida NNTlar ahamiyatini tahlil qilgan. Yuqoridagilardan kelib 
chiqib, AQSHning Markaziy Osiyodagi ta’siriga Rossiya tomonidan qarshi ta’sir 
istiqbolli shakllarini aniqlashga e’tibor qaratgan.
Ta’kidlash joizki, AQSH-O’zbekiston munosabatlarining siyosiy, harbiy, 
iqtisodiy, ijtimoiy hamkorligi o’rganilgan. AQSH qo’shinlarining Afg’onistondan 
olib chiqilishi bilan bog’liq shimoliy yetkazib berish tarmog’i faoliyati va keyingi 
hamkorlik istiqbollari va muammoli jihatlar tahlil qilinmagan. O’zbekiston-AQSH 
munosabatlarining 2014 yildan so’ng olib boradigan hamkorlik aloqalarini 
istiqbollari va muammolarini bitiruv malakaviy ishi doirasida tahlil qilinmagan.

Download 0.99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling