Mavzu №1. Qora metallurgiyaning asosiy tushunchalari. Po‘lat ishlab chiqarish

Po‘lat tarkibida H.
Xar qanday po‘lat quyuvchi agregat malum miqdorda H yoki H₂O bug‘I bo‘ladi.Namning bir qismi shixtadagi qo‘shimcha maxsulotlar bilan keladi.Metall tarkibiga H agregatning ishchi muxitidan quyidagicha o‘tishi mumkin:

1). H_2g 2[H].

2). H₂O_G 2[H]+[O].

Birinchi reaksiyaning o‘zgarmas miqdori (konstanta ) quyidagicha.

K=[H]²/_PH2 bundan H=K _PH2 =K_PH2.

Metall tarkibida H erishi uning xolati va xaroratiga bog‘liq xolda o‘zgaruvchan bo‘ladi.H ning bu xususiyati po‘lat quymasini sovush vaqtida undan chiqayotgan H gaz pufakchalari po‘lat quyma yuzasini notekis bo‘lishiga olib keladi.Qotgan eritma tarkibidagi H esa metallni kristallik reshotkasini buzilishiga olib keladi.Natijada po‘latning plastiklik xususiyati kamayib ,mo‘rtligi ortadi.H miqdorini kamaytirish uchun turli xil usullar qo‘llaniladi.

1. 
   Vannani qaynatish.CO pufakchalari vannani qaynashini taminlaydi.CO pufakchalarida H va N ning porsial bosimi nolga teng shuning uchun H va N gazlari CO pufakchalari bilan birga metalldan chiqib ketadi.Buning o‘rniga metallga argon gazini xam bersa bo‘ladi.Lekin bu usul qimmat bo‘lganligi uchun faqat maxsus po‘latlar uchungina qo‘llaniladi.
   
2. 
   Metallga vakumm bilan ishlov berish.
   

Metallni vakumm kamerasiga joylaganda gaz fazasidagi H ning bosimi kamayib metal tarkibidagi H ning bosimi ortadi.Buning natijasida H ni metal tarkibidan chiqishi kuzatiladi.Metall tarkibidagi H ni kamaytirishda bu usul juda samarali xisoblanadi.

3. 
   Metallni yuqori xaroratda ushlab turish.
   

H atomining o‘lchamlari juda kichik bo‘lib erigan po‘lat kristall panjaralari orasidan oson chiqib ketadi.Odatda suyuq po‘latlar tarkibida 4 dan 10 sm³/100gr da H bo‘ladi.Agar suyuq metallni asta sekinlik bilan sovutilsa uning tarkibida H batamom chiqib ketishi mumkin.

4. 
   Gidrat birikma xosil qiluvchi qo‘shimchalarni qo‘shish.
   

Ayrim metallar (kamyob) H bilan birikib gidratlarni xosil qiladi.Buning oqibatida metal sifati yaxshilanadi.

5. 
   Elektr maydonini berilishi.
   

Metall tarkibida erigan H⁺ kation xolida bo‘lsa,shlak tarkibidagi OH^- anion xolida bo‘ladi.SHuning uchun etarli kuchli elektr maydoni berilganda katod (metal) da H atom xolida ajralib chiqadi.H⁺+e=H keyin bu atomlar birikib molekulalarni xosil qiladi.H+H=H_2G. Anodda esa shlak tarkibidan suv bug‘i va O₂:4OH=2H₂O+O₂+4e ajralib chiqadi.Bu usullarni barchasi po‘lat ishlab chiqarishda qo‘llaniladi.