Mavzu №1. Qora metallurgiyaning asosiy tushunchalari. Po‘lat ishlab chiqarish

Tomas jarayoni.
Bu jarayon xam converter agregatida suyuq cho‘yandan po‘lat olish jarayonidir.Bessemer jarayonidan farqli bu jarayon asosli xisoblanib sig‘imi 12-70 T ,futerovkasi 500-700 mm bo‘lgan katta konverterlarda amalga oshiriladi.Futerovkasi asosli dolomitsmolali olovbardosh g‘ishtlardan tayyorlanadi.Yuqori P li cho‘yanni qayta ishlashga mo‘ljallangan bu jarayon ingliz metallurgi J Tomas 1878 yil birinchi marta taklif etgan.Bu jarayon ko‘rsatkichlari quyidagichi:

Konverter sig‘imi-12-70 T.

Futerovka-qalinligi 500-700 mm dalomitsmolali.

Furma soplolarining diametric-13-16 mm.

Beriladigan xavo bosimi-3.0-33.6 atmosfera.

Quyi qismini emirilish davri-60-100 ta po‘lat quyish.

Futerovkani emirilish davri-250-400 ta po‘lat quyish.

Quyiladigan cho‘yan tarkibi-1.6-2.0% P, 0.2-0.6 Si, 0.8-1.3 % Mn, 0.08 %>S, 2.8-3.3 % C.

YUklanayotgan oxaktosh miqdori-12-18 % cho‘yan massasiga nisbatan.

Shlak tarkibi-16-24 % P₂O₅, 42-45 % CaO, 5-10 % SiO₂, 8-15 % FeO, 7-10 MnO. Bu shlak tarkibining P boyligi uni qishloq xo‘jaligida ishlatishga imkon beradi.

Yuqorida ko‘rib o‘tilgan ikkala jarayonda xam metal tarkibidagi erigan H miqdori yuqori ekanligi olinayotgan po‘latni mo‘rtligini oshirib uni plastiklik xususiyatini kamaytirib yuboradi.

Kislorodli-konverter jarayonida esa toza O₂ berilishi po‘lat tarkibidagi H kamayishiga olib keladi.O₂ berilishi jarayondan chiqayotgan gazlar bilaan chiqib ketuvchi issiqlik miqdorini saqlanishiga olib keladi.Shuning uchun bunday konverterlardan xar qanday tarkibli po‘latni olish mumkin.Har qanday tarkibli cho‘yanlarni qayta ishlaganda xam jarayonda issiqlikni ortishi kuzatiladi.Bu esa cho‘yan og‘irligiga nisbatan 25-30 % skrapni qayta ishlash imkonini beradi.Buning oqibatida olinadigan po‘lat tannarxi kamayadi.