Mavzu: 1 Velosport sport turining tarixi. Velosipedni ishlab chiqish va takomillashtirish tarixi

Velosiped boshqarishni o‘rgatishni tashkil etish. Tash- killashtirilgan mashg‘ulot 
o‘tish - bu uzluksiz jarayondir. Har bir mashg‘ulot oldingisiga chambarchas bog‘liq, 
sportchilar avval olgan bilim va ko‘nikmalarga asoslanadi. Quyidagilar juda 
muhimdir: mashg‘ulotlar orasidagi tanaffiis sportchi dam olishi uchun yetarlicha 
bo‘lishi, shu bilan birga o‘rgangan narsalari yoddan ko‘tarilib ket- masligi uchun 
cho‘zilib ketmasligi ham kerak. 
Odatda, mashg‘ulotlar bir haftada 3-5 marta o‘tkaziladi. 
M a s h g ‘u lo t - b u p e d a g o g ik ja ra y o n n in g ajra lm as qism i b o ‘lib, har bir 
mashg‘ulot velosiped sporti kursining alohida vazifalarini yechishga qaratilgan. 
Biroq, misol uchun, shosse yoki trekda velo- 
21 
siped boshqarishning asosiy usullarini o‘rganish velosiped sporti kursining qator 
masalalami qadamba-qadam yechib erishish mumkin, m azk u r holatda velosipedni a 
’lo boshqarish, t o ‘g ‘ri pedal aylantirish, “raqqosa” usulida harakatlanish. Shunday 
qilib, kurs vazifalarini yechishga qaratilgan har bir mashg‘ulot (tarbiyalash, jismoniy 
rivoj- lan tirish ) b u m a sa la la m i y e c h ish g a m a ’lum d a ra ja d a y o ‘naltirilg 
an va bir vaqtning o‘zida o‘qitish usullari va mashqlami tanlashga sabab b o i u v c h i 
aniq, m a ’lum v a z ifa la m i h al qiladi. 0 ‘qitu v ch i u m u m iy vazifalardan kelib 
chiqqan holda reja tuzayotganda mazkur darsning aniq, o‘ziga xos vazifalarini 
belgilaydi. 
Boshlang‘ich o‘rgatish davrida har bir mashg‘ulotda ko‘nikmalar- ni hosil qilish, 
ayrimlarida esa aniq jismoniy va mhiy sifatlami rivoj- lantirish kabi vazifalar 
qo‘yiladi. Amaliy mashg‘ulotlarda sportchi organizmining funksional imkoniyatlarini 
rivojlantirish va ko‘nik- malami takomillashtirishga asosiy diqqat qaratiladi. Vazifalar 
aniq va tushunarli qilib qo‘yilishi kerak. Qulaylik uchun dars shartli ravish- da uchga 
bo‘linadi: tayyorlov, asosiy va yakuniy qism. Mashg‘ulot samarasini oshirish 
maqsadida shug‘ullanuvchilami tashkillashtirish va asosiy mashqlami bajarishga 
tayyorlash, bu mashqlami o‘rganish, so‘ng keyingi faoliyatga tayyorlash va darsga 
xulosa yasash darkordir. Mashg‘ulotning tayyorlov qismi tashkiliy tadbirlardan iborat: 
saflanish, gumh hisobi, vazifalami tushuntirish, darsning asosiy qismiga sportchi 
organizmini tayyorlovchi mashqlami bajarish uchun umumiy uslubiy ko‘rsatmalar. 

---

Tayyorlov qismiga organizmni umumiy funksional faoliyatini rivojlantirishga 
qaratilgan umumtay- yorlov mashqlar kiradi. Malakali sportchilar bilan mashg‘ulotlar 
o‘tkazilganda tayyorlov qismga ham maxsus mashqlar yordamida, ham velosipedda 
maxsus umumtayyorlov mashqlar kiritiladi. Yangi shug‘ullanuvchilar bilan 
mashg‘ulotlarda ko‘pgina hollarda barcha mashqlar mashg‘ulotning asosiy qismida 
bajariladi. Mashg'ulotning asosiy qismiga mazkur dars vazifalari bajariladigan 
mashqlar, Shuningdek ma’lum texnik usullami egallashga yoki takomillashtirishga 
qaratilgan maxsus mashqlar kiritiladi. Mashg‘ulotning yakuniy qismi shunday tashkil 
etiladiki, unda sportchilami mazkur mashg‘ulotdan 
22 
keyin bajarilishi kerak bo‘lgan faoliyatga yo‘naltiriladi. Shu qism- da mashg‘ulotga 
yakun yasaladi. Yangi shug‘ullanuvchilar bilan mashg‘ulotlarda yakuniy qismga 
tinchlantiruvchi mashqlar, yurish, nafasni rostlashga qaratilgan mashqlar kiritiladi.