Mavzu №13 kuchlanishi 1 kv gacha va 10(6) kv bo'lgan elektr tarmoqlar kabellarining kesim yuzasini tanlash reja

cosφ
tgφ
Elektr plitalari mavjud kvartira	0,98	0,2
Tabiiy, gazsimon yoki qattiq yonilg'i plitalari mavjud kvartira	0,96	0,29
Xo'jalik nasoslari, shamollatish va boshqa sanitariya-texnik qurilmalar	0,8	0,75
Liftlar	0,65	1,17

Avariyadan keying rejimdagi tok miqdori, A:

(13.3)
Kabelning kesim yuzasi uchun ruxsat etilgan tok miqdori quyidagi ifoda orqali aniqlanadi, A:
(13.4)
13.3-jadvalda hisoblangan I_rux. ni qondiradigan standart kesim tanlangan.

Kabelning tanlangan kesim yuzasi kuchlanish yo'qolishi bilan tekshirilishi kerak.

L_uch.i kabel liniyasining i-qismida kuchlanish yo'qolishi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi, %:
(13.5)
bu yerda, A - qabul qilingan o'lchov birliklariga bog'liq koeffitsiyent, ma’lumotnomalardan aniqlanadi, A=21,9 - 0,4 kV tarmog'i uchun; A=0,0875 - 6 kV tarmog'i uchun va A=0,0316 - 10 kV tarmog'i uchun; P_ish.i – liniya uchastkasining aktiv quvvati, kVt; n - kabellar soni; F - kabelning kesim yuzasi, mm², L_uch.i – liniya uchastkasi i-qismining uzunligi, km.
Bundan tashqari, liniya uchastkalarida kuchlanish yo'qotilishi umumlashtiriladi va natija TP shinalaridan eng uzoq iste'molchiga bir martalik kuchlanish yo'qotilishi bilan taqqoslanadi.
Natijaviy shart quyidagicha bajarilishi kerak:
∆U_rux. > ∆U_ish.,
Saqlagichlar bilan himoyalangan 0,4 kV tomonidagi kabellar termik qarshilik uchun tekshirilmaydi, chunki saqlagichning ishlash vaqti juda oz va ajratilgan issiqlik kabelni xavfli haroratga qizdira olmaydi.
Liniyadagi quvvat yo'qotilishi quyidagicha aniqlanadi, kVt:
∆Р_L =3·I_ish.l²·R₀·L_uch.·n, (13.6)
bu yerda, R₀ – 1 km uchun akriv qarshilik, Om/km, 20^°С, 13.4-jadvaldagi ma’lumotnomadan olinadi.

Ko'pincha liniyalar induktiv qarshiligini hisobga olmagan holda kuchlanish yo'qotilishi va quvvat yo'qotishlarini hisoblash qo'llaniladi.

HL simlari va kabellarning simlari kesim yuzalari normal rejimda tokning iqtisodiy zichligi bo'yicha tanlanishi, avariya va avariyadan keyingi rejimlarda ruxsat etilgan tok bo'yicha, shuningdek, ruxsat etilgan kuchlanish yo’qotilishiga tekshirilishi kerak.
Kabel liniyalarini uzoq ruxsat etilgan toki bo'yicha tekshirishda tuzatish koeffitsiyentlari hisobga olinishi kerak: yerga yaqin bo'lgan ishlaydigan kabellar soni, avariyadan keyingi rejimda ruxsat etilgan ortiqcha yuklama, haqiqiy muhit harorati, tuproqning issiqlik qarshiligi va kabelning nominal kuchlanishidan tarmoqning nominal kuchlanishidan farq qiladi.
13.3-jadval
Alyuminiy simlar uchun ruxsat etilgan uzoq muddatli tok, qo'rg'oshin yoki alyuminiy qobiqdagi qog'oz bilan qoplangan moy - kanifolli va izolyatsiyalovchi massa bilan yerga yotqizilgan

Tok o’tkazuvchi tomir kesim yuzasi, mm^2	Tok, А, kabel uchun
	1 kV gacha bir tomirli	1 kV gacha ikki tomirli	Uch tomirli kuchlanish, kV			1 kV gacha 4 tomirli
			3 gacha	6	10
6 10 16 25 35 50 70 95 120 150 185 240 300 400 500 625 800	- 110 135 180 220 275 340 400 460 520 580 675 770 940 1080 1170 1310	60 80 110 140 175 210 250 290 335 385 - - - - - - -	55 75 90 125 145 180 220 260 300 335 380 440 - - - - -	- 60 80 105 125 155 190 225 260 300 340 390 - - - - -	- - 75 90 115 140 165 205 240 275 310 355 - - - - -	- 65 90 115 135 165 200 240 270 305 345 - - - - - -

13.4-jadval

Qog'oz izolyatsiyasi va viskoz hisoblash bilan kabellarning tuzilish xususiyatlari

Tomir kesim yuzasi, mm^2	20°C da 1 km uzunlikdagi aktiv qarshilik, Оm		1 km kabel uchun induktiv qarshilik, x0; sig’im o’tkazuvchanlik, b0; zaryad quvvati, q0; kuchlanishi, kV.
			6				10
	mis	alyumin	x0, Оm/km	b0·10^-4, Sm/km	q0, kVAr/km	x0, Оm/km		b0·10^-4, Sm/km	q0, kVAr/km
10 16 25 35 50 70 95 120 150 185 240 300 400	1,84 1,15 0,74 0,52 0,37 0,26 0,194 0,153 0,122 0,099 0,077 0,061 0,046	3,1 1,94 1,24 0,89 0,62 0,443 0,326 0,258 0,206 0,167 0,129 0,103 0,077	0,11 0,102 0,091 0,087 0,083 0,08 0,078 0,076 0,074 0,073 0,71 - -	62,8 72,2 88,0 97,2 114,0 127,0 134,0 146,0 162,0 169,0 185,0 - -	2,3 2,6 4,1 4,6 5,2 6,6 8,7 9,5 10,4 11,7 13,0 - -	- 0,113 0,099 0,095 0,09 0,086 0,083 0,081 0,079 0,077 0,075 - -		- - 72,2 85,0 91,0 97,5 110,0 116,0 138,0 141,0 144,0 - -	- 5,9 8,6 10,7 11,7 13,5 15,6 16,9 18,3 10,0 21,5 - -

10(6) kV tarmoqlarida simlar va kabellarning kesimlarini dastlabki tanlash an'anaviy rejimda maksimal kuchlanish yo'qotishlarining o'rtacha qiymatlari 6% dan ortiq bo'lmagan holda amalga oshirilishi mumkin.

10(6) kV kuchlanishli shahar elektr tarmoqlarining hisobiy aktiv yuklamasi mavjud ifodalar bo’yicha aniqlanadi.
Liniyadagi ishchi tok quyidagi ifoda orqali aniqlanadi, A:
(13.7)
bu yerda U_n - tarmoqning nominal kuchlanishi 10(6) kV ga teng; n - obyektdagi xandaqqa qo'yilgan kabellar soni; cosφ - quvvat omili 0,92 ga teng.
Iqtisodiy jihatdan mos keladigan kesim yuzasi ПУЭ ga ko'ra quyidagi ifoda orqali aniqlanadi, F_iq., mm²:
F_iq. = I_ish.l / j_iq. (13.8)
bu yerda, j_iq. - belgilangan ish sharoitlari uchun tokning iqtisodiy zichligi, A/mm² ning normallashtirilgan qiymati, 13.5-jadval bo'yicha tanlangan.
13.5-jadval
Tokning iqtisodiy zichligi

O'tkazgichlar	Tokning iqtisodiy zichligi, A/mm^2, yiliga maksimal yuklamani ishlatish soatlari orasida
	1000 dan 3000 gacha	3000 dan 5000 gacha	5000 dan ko’p
Izolyatsiyalanmagan simlar va shinalar: mis alyumin Simlar bilan rezina va polivinilxlorid izolyatsiya bilan qog'oz kabellar va simlar: mis alyumin Simlar bilan rezina va plastik izolyatsiya bilan kabellar: mis alyumin	2,5 1,3 3,0 1,6 3,5 1,9	2,1 1,1 2,5 1,4 3,1 1,7	1,8 1,0 2,0 1,2 2,7 1,6

10(6) kV taqsimlovchi tarmoqlarida alyuminiy simlar bilan kabellarni xandaqlarga joylashtirishda kamida 70 mm² qismini olish tavsiya etiladi, lekin 240 mm² dan oshmasligi kerak.
Liniyalar bo'ylab kabellarning kesimini uzunligi bo'ylab yuklamalarning o'zgarishini hisobga olgan holda olish kerak. Shu bilan birga, bir qatorda uch o'lchamdan ortiq bo'lmagan kabellardan foydalanishga ruxsat beriladi.
Hisoblashning keyingi bosqichi tarmoqni 1 kV gacha bo'lgan kuchlanish bilan hisoblashga o'xshaydi.
Normal rejim sharoitlari uchun olingan iqtisodiy bo'lim avariyaviy rejimda ruxsat etilgan qizish toki bo'yicha tekshiriladi. Bundan tashqari, kabellar Q.T. tokining termik bardoshliligi uchun tekshirilishi kerak.
Normal rejimda tanlangan va ruxsat etilgan ortiqcha yuklama uchun sinovdan o'tgan avariyadan keyingi rejimda kabellar quyidagi shart bo'yicha tekshiriladi:
F_min. ≤ F_iq., (13.9)
bu yerda, F_min. – termik bardoshlilik bo’yicha minimal qarshilik, mm²; F_iq. –tokning iqtisodiy zichligi, mm².
Shu bilan birga, kichik uzunlikdagi kabellar kabelning boshida qisqa tutashuvda toki bo’yicha tekshiriladi; har bir uchastkaning boshida Q.T. tokining uzunligi bo'yicha pog’onali kesim yuzalari yagona kabellar tekshiriladi. Ikkita parallel kabel va undan ko'p kabellar to'plamining orqasida Q.T. toklari bilan tekshiriladi, ya'ni:
, (13.10)
bu yerda, B_K – Q.T. tokining kvadratik impulsi (Q.T. tokening issiqlik impulsi), A²∙c; C – funksiya qiymatlari 13.6-jadvalda berilgan, A∙c^1/2/mm².
Tokning issiqlik impulsi quyidagicha aniqlanadi:
В_К = I²_d.t.e.·(t_r.x. + t_o’ch. +T_А), (13.11)
bu yerda, I_d.t.e. - Q.T. toki davriy tashkil etuvchisining boshlang'ich qiymati, A; t_r.x. – releli himoyaning ishlash vaqti, s. Ta’minlovchi tarmoq uchun t_r.x. = 2 s; taqsimlovchi tarmoq uchun t_r.x. = 0,5 s.; t_o’ch. – o’chirgichning umumiy o’chirish vaqti, s; O’chirgich turiga qarab t_o’ch. = 0,04-0,2 s.; T_A - qisqa tutashuv tokining aperiodik tashkil etuvchisining doimiy vaqti, s. 6-10 kV kuchlanishli taqsimlovchi tarmoqlar uchun T_A =0,01 s.
13.6-jadval
С funksiyaning qiymatlari

Kabel	Nominal kuchlanish bo’yicha (kV) С, А·с^1/2/mm^2 nimg qiymati
	6	10
Alyuminiy qattiq tomirlar va qog'oz izolyatsiyasi bilan Alyuminiy ko'p tarmoqli simlar va qog'oz izolyatsiyasi bilan Mis qattiq tomirlar va qog'oz izolyatsiyasi bilan Mis ko'p tarmoqli simlar va qog'oz izolyatsiyasi bilan Alyuminiy tomirlar va polivinilxlorid izolyatsiya bilan Mis tomirlari va polivinilxlorid izolyatsiyasi bilan Alyuminiy tomirlar va polietilen izolyatsiya bilan	92 98 140 147 75 114 62	94 100 143 150 78 118 65

Nazorat savollari:
1. Kuchlanishi 1 kV gacha bo’lgan kabel liniyalarining parametrlari.
2. 6-10 kV kuchlanishli kabel liniyalari qanday tanlanadi?
3. Kabel liniyalarining qanday qarshiliklari mavjud va aniqlash ifodalari qanday?
4. Kabel izolyatsiyasining termik mustahkamligi nima bilan ta’minlanadi?