Mavzu №2. Gidravlika asoslari

Issiqlik sig’imi - bu moddaga berilgan issiqlik miqdorining uning temperaturasi o’zgarishiga nisbatidir. Massa birligidagi moddaning issiqlik sig’imi solishtirma issiqlik sig’imi deb yuritiladi.Suyuqlik va gazlarning issiqlik sig’imi temperaturaga bog’lik bo’lib, uning oshishi bilan ortadi.
Suyuqliklarning solishtirma issiqlik sig’imi normal temperaturada 0,8 dan 4,19 kDj/(kg.grad), gazlarniki 0,5 dan 2,2 kDj/(kg.grad), qattiq moddalarniki esa 0,13 dan 1,8 kDj /(kg.grad) diapazonda o’zgaradi.
Ba`zi bir maxsulotlarning solishtirma issiqlik sig’imi quyidagi formulalar bilan xisoblab topilishi mumkin:
kimyoviy moddalar eritmalari:
c = 4228,7 - 20,9 x - 10,88 t (2.13a)
o’simlik xom-ashyosiniki:
c =c_s(1 - 0,01 W) + 41,87 W (2.13b)
qovushqoqligi yuqori bo’lgan aralashmalar uchun
c = 1675 (1 + 0,015 W) (2.13v)
sochuluvshan mahsulotlar uchun:
c =1550+26,4 W (2.13g)
bu yerda c_c - quruq modda solishtirma issiqlik sig’imi; W - maxsulot namligi, %.
Issiqlik o’tkazuvchanlik jismning yuqori temperaturaga ega bo’lgan qismidan past temperaturali qismiga mikrozarrachalarning issiqlik harakati tufayli issiqlikni o’tishidir.
Maxsulotlarning issiqlik o’tkazuvchanlik samaradorligi teplofizik parametr xisoblangan issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti bilan xarakterlanadi.
Issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti (l) issiqlik almashinish yuzasi birligidan vaqt birligi davomida izotermik yuzaga normal bo’lgan 1 m uzunlikka to’g’ri kelgan temperaturalarning 1 ⁰S ga pasayishi vaqtida issiqlik o’tkazuvchanlik yo’li bilan berilgan issiqlik miqdorini belgilaydi.
Suyuqliklar uchun issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti 30⁰S temperaturada quyidagi empirik formula bilan topiladi.
(2.14)

bu yerda A₁ - suyuqlikning assotsiatsiya darajasidan bog’lik bo’lgan koeffitsient, masalan suv uchun A₁ = 3,58 10⁸ , benzol uchun A₁ = 4,22 10^-8; s - suyuqlikning solishtirma issiqlik sig’imi, r - suyuqlik zichligi, M - molekulyar massa.

Suyuqliklarni t temperaturadagi issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi:

l_t=l₃₀[1-e( t - 30)] (2.14a)

bu yerda
e - temperatura koeffitsienti (metil spirti va sirka kislotasi uchun 1,2 , propil va etil spirtlari uchun 1,4 )
Meva sharbatlari, siroplar, shakarli sut uchun l quyidagicha aniqlanadi:
l_t=l₂₀+0,00068 ( t - 20 ) (2.14b)

Kimyoviy eritmalar (tuzli eritma va h.k.):

(2.14v)

temperaturasi 80⁰S gacha va kontsentratsiyasi bo’lgan tuzli eritmasi uchun