Mavzu №2. Gidravlika asoslari

Gidravlik qarshiliklar. Ishqalanish va mahalliy qarshilik turlari, koeffitsiyentlari

Quvurlarning umumiy gidravlik qarshiligi ishqalanish qarshiligi va mahalliy qarshilikdan iborat.

Gidravlik qarshiliklarni hisoblash nasoslar, kompressorlar va boshqalar yordamida suyuqlikni harakatlantirishda kerak bo'lgan energiya sarfini aniqlash uchun zarur.
Ishqalanish qarshiligi haqiqiy suyuqlikning quvur uzunligi bo'ylab harakatlanganda paydo bo'ladi:

bu yerda λ - gidravlik ishqalanish koeffitsiyenti.


ΔP=ρgh_iq ni hisobga olsak truba va kanallarda ichki ishqalanish qarshiliklari natijasida yo`qotilgan bosim Darsi – Veysbax tenglamasi orqali aniqlanadi:

λ koeffitsiyenti suyuqlik harakati rejimiga bog'liq.

Laminar rejim

Ko`ndalang kesimi aylana bo`lgan truba uchun A=64;
Ko`ndalang kesimi kvadrat bo`lgan truba uchun A=57.

Trubalar g`adir-budurligi

• 
  Δ –absolyut g`adir-budurlik; δ-qovushqoq qatlam qalinligi.
  
• 
  Agar Δ > δ bo`lsa truba silliq (a),
  
• 
  Agar Δ< δ bo`lsa truba g`adir-budur (б) hisoblanadi.
  

Turbulent rejim

• 
  Gidravlik silliq trubalar uchun:
  

• 
  Gidravlik g`adir-budur trubalar uchun λ suyuqlik oqimining xarakteriga (Re) va truba devori nisbiy g`adir-budurligiga (ε) bog`liq:
  

ε= Δ / d
Mahalliy gidravlik qarshiliklar

• 
  Ular oqim tezligining kattaligi va yo'nalishi bo'yicha har qanday o'zgarishi natijasida paydo bo'ladi.
  

a – trubaning birdan kengayishi;
b – trubaning birdan torayishi;
в – trubaning tekis burchak ostida to`g’ri burilishi;
г – to`g’ri burchak ostida trubaning birdan burilishi;
d – tiqinli kranik;
e – standart ventil (egilgan shpindel bilan).

Husoblashlarda MQ oldidagi tezlik (kengayishda) va MQ dan keyingi tezlik (torayishda va yopish armaturasida) e’tiborga olinadi.

Mahalliy qarshiliklarda napor yoqotilishi ning tezlik naporiga nisbati mahalliy qarshilik koeffitsiyenti deyiladi.
Quvrlardagi barcha mahalliy qarshiliklar uchun napor yoqotilishi quyidagiga teng:

ΔP=ρgh_iq ni hisobga olsak mahalliy qarshiliklardagi bosimning yo`qotilishi quyidagi tenglama orqali topiladi:

Mahalliy qarshilik koeffitsientlari

Mahalliy qarishilik turlari	Mahalliy qarshilik koeffitsiyentining qiymatlari
Trubaga kirish	0.5
Trubadan chiqish	1.0
Kran to`la ochiq bo`lganda	0.2
Tirsak uchun	1.1
Normal ventil	4.5 – 5.5
Truba burilishi 90^0 burchak ostida bo`lsa	0.14

Shunday qilib, umumiy gidravlik qarhiliklarni hisoblash quyidagicha amalga oshiriladi:

Ichki ishqalanish va mahalliy qarshiliklarni yengish uchun umumiy sarf bo`lgan bosim quyidagiga teng:


Bernulli qonuni Venturi effektini izohlab beradi: trubaning tor joyida oqim tezligi katta va bosim kichik, trubaning keng joyiga nisbattan.





Takrorlash uchun savollar:

1. 
   Jarayonning moddiy va energetik balansini tushuntiring.
   
2. 
   Oqimning uzluksizlik tenglamasini yozing.
   
3. 
   Oqimning uzluksizlik tenglamasi qaysi qonunning xususiy ko`rinishidir?
   
4. 
   Reynolds tajribasini tushuntiring.
   
5. 
   Suyuqlik oqimining qanaqa rejimlarini bilasiz?