Mavzu: Absolyut va nisbiy xatoliklar, aniq va taqribiy sonlar, xatoliklar nazariyasining asosiy masalasi. Reja: Kirish Aniq va taqribiysonlar. Xatoliklar nazariyasining asosiymasalasi. Absolyut va nisbiy xatoliklar Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

Hisoblash xatosi.
Masalani kulda yoki hisoblash mashinasida echayotganda biz barcha haqiqiy sonlarbilanishkurmasdan,sonlarningma`lumdiskretto`plamibilanishko`ramizki, u yoki bu sanok sistemasida ma`lum miqdordagi xonalar bilan olingan sonlar shu to`plamda yotadi. Buto`plam

(a qⁿa q^n1... a
_qnm1 ₎
(2.1)

1 2 m

ko`rinishdagi sonlardan iborat bo`lib, by erda natural son q - sanok sistemasining asosidir; a₁, a₂,..., a_m- butun sonlar bo`lib, 0 a_i q 1 shartni kanoatlantiradi; t bu

to`plamdagi sonlar xonasining miqdori, butun p son esa
| n |n₀
shartni

kanoatlantiradi.Kuldahisoblayotganda,asosan,unliksanoksistemasi(q=10)bilan ish kuriladi. Kup EHM larda esa ikkilik sanok sistemasi (q = 2) va ayrimlari uchun uchlik sanok, sistemasi (q = 3)ishlatiladi.

EHM larning ko`pchiligi shunday tuzilganki, ularda bo`ladi.
q 2,
m 35,
n₀ 63

Odatda, arifmetik amallarni bajarayotganda ko`p xonali sonlar hosil bo`ladi (masalan,ko`paytirishdaxonalarningsoniikkilanadi,bo`lishdaesaxonalarningsoni nixoyatdakattalashibketishihammumkin).Natijadahosilbo`lgansonkaralayotgan to`plamdanchikibketmasligiuchunt-xonasigachayaxlitlanadi,ya`nishu

to`plamdagi boshqa son bilan almashtiriladi, tabiiyki yaxlitlanadigan son unga eng yaqin son bilan almashtirilishi, ya`ni yaxlitlash xatosi eng kichik bo`lishi kerak.
Agar biz juft rakam koidasini qo`llab 5,780475 sonini ketma-ket yaxlitlasak, quyidagi 5,78048; 5,7805; 5,780; 5,78; 5,8; 6 sonlar kelib chikadi.
Ko`pincha biror natijani olish uchun berilgan metodda ko`rsatilgan bir kator amallarni bajarishga to`g’ri keladi. Agar natijani katta aniqlik bilan topish talab kilinsa, bu kator yanada o`zayib ketadi.