Mavzu: Agrokimyo fanining predmeti, maqsadi, vazifalari va o‘rganish usullari

Agrokimyo fanining predmeti, maqsadi
va vazifalari
Agrokimyo fanining asosiy perdmeti - bu o‘simlik, tuproq va o‘g‘itlar hamda ular orasidagi o‘zaro ta’sir munosabatlarini o‘rganishdir.
Agrokimyo fanining maqsadi - o‘g‘itlarning har xil turlari va shakllari, xususiyatlarini xisobga olgan holda o‘simliklarning oziqlanishi uchun eng yaxshi sharoit yaratishdir. Shuningdek, o‘g‘itlarning tuproq bilan o‘zaro ta’sir xususiyatlarini, ularning eng samarali shakllarini, yerga solish usullari va muddatlari tizimini yaratishdir.
Agrokimyoning bosh vazifasi o‘simlik, tuproq va o‘g‘it sistemasida kimyoviy elementlar balansini va aylanishini boshqarishdir. Agrokimyo maktabining asoschisi D.N.Pryanishnikov agrokimyoning asosiy vazifasini ifodalab, shunday yozgan edi: «Agrokimyoning bosh vazifasi dehqonchilikda moddalar aylanishini o‘rganish, tuproq va o‘simliklarda kechadigan kimyoviy jarayonlarga ta’sir qiluvchi turli xil omillarni aniqlash, qaysiki bu omillar olinadigan hosilni oshirish va kamaytirishi, shu bilan birga uning tarkibini ham o‘zgartirishi mumkin.
O‘g‘itlarning qo‘llanilishi esa ushbu moddalar aylanishiga insoniyatning aralashuvini bosh usulidir.
Zamonaviy agrokimyogarning vazifasi - har xil qishloq xo‘jalik ekinlarini berilgan har xil mahsuldorlik darajasida va ularning navlarini etishtirish mintaqalarini hisobga olgan holda barcha biogen elementlarnig aylanishini aniq parametrlarini aniqlashdir.
Mineral o‘g‘itlarning qo‘llanishi xo‘jalikdagi etishtiriladigan o‘simliklarning oziqlanishida yangi ozuqa elementlarini ko‘payishiga imkon yaratadi, organik o‘g‘itlarning va boshqa har xil chiqindilardan foydalanish esa ozuqa elementlardan qaytadan foydalanish imkoniyatini beradi, ya’ni o‘simlik bargi, poyasi, ildizi tarkibidagi ozuqa elementlaridan o‘simliklar keyingi rivojlanish davrlarida foydalanadi. Mineral o‘g‘itlar ham, organik o‘g‘itlar ham tuproqning xususiyatlariga (uning kimyoviy, fizikaviy, biologik xususiyatlariga) kuchli ta’sir etuvchi vositalardir. Shuningdek, o‘simliklarning oziqlanishiga, o‘sishiga, rivojlanishiga va hosil sifatiga kuchli ta’sir etuvchi omillardir. Mineral va organik o‘g‘itlarning qo‘llash, ularni samaradorligini oshirish dehqonchilikni kimyolashtirishning asosini tashkil etadi.
O‘g‘itlar bilan har xil ozuqa elementlarini tuproq tarkibiga kirishi va ularning hosilni shakllanishida sarflanishi boshqa jarayonlarni murakkablashtiradi, ya’ni ozuqa elementlarining ta’sirida tuproq xususiyatlari buzilishi, sizot suvlarining tarkibiy o‘zgarishi va ozuqa elementlari shamol hamda suv eroziyasi ta’sirida atrof muhitni ifloslantirishi mumkin.
Shu bilan birga ba’zi ozuqa elementlari tuproqqa atmosfera yog‘inlari va mikroorganizmlar faoliyati natijasida ham tushishi mumkin (azot).
Bundan tashqari hosilning keyingi taqdiri moddalar aylanishiga kuchli ta’sir etadi, ya’ni hosilning tovar qismida ozuqa elementlari hosilning sotilishi, qayta ishlanishi va boshqa jarayonlarda xo‘jalikdan tashqariga chiqib ketadi, ikkilamchi tovar bo‘lmagan qismi (poyasi, bargi, poxoli va boshqalar) chorvachilikda em-xashak va to‘shama sifatida ishlatilib, yana xo‘jalik yerlariga qaytadi. Shuning uchun Agrokimyoda hosilning tovar qismidagi chiqib ketadigan ozuqa elementlariga alohida e’tibor beriladi.