Mavzu: alfons dode nasri

MAVZU: ALFONS DODE NASRI.


REJA:

1. Alfons Dode hayot yo`li haqida

2. Alfons Dode ijodiyoti to`g`risida
3. “So`nggi saboq”

Fransuz yozuvchisi. Ipak mato ishlab chiqaruvchi Vinsent Daudet oilasida tug'ilgan, Sevennes dehqonlaridan. Yozuvchining bolalik davri Nimes yaqinidagi otasining fabrikasida o'tdi. 1848 yildagi inqilob paytida oila bankrotga uchradi va xafagarchilikni to'g'irlash maqsadida Lionga ko'chib o'tdi.

1856 yil avgustda Dodet Lion litseyida ritorika kursini tugatdi. O'qishni davom ettira olmaganligi sababli u kichik provinsiya Ale shahridagi kollejda ishlaydi va u erda sinf qo'riqchisi sifatida kamtarin mavqega ega.Litsey Dodasida she'r yozishni boshlaydi. Adabiy shon-sharaf haqidagi orzular uni Alada qoldirmaydi, u erda "Sevgi orzulari" birinchi she'riy to'plamini yaratadi. Sinf boshlig'ining qashshoqligi va kamsitadigan holati 1857 yil kuzida kollejni tark etib, akasi Ernest istiqomat qilgan Parijga ketgan yangi shoir uchun og'ir yukdir.
Parijda, mablag 'etishmayotgan Daudet, tilanchilik bilan demigodik mavjudlikni boshqarishga majbur bo'ldi. "Sevimli Onalar" (1868) kitobining nashr etilishi Dode uchun adabiyot eshigini ochadi. Tanqidchilar o'n sakkiz yoshli shoirning Musset ruhida yozgan she'rlarini olqishlamoqdalar.
1859 yil noyabrda Dode "Figaro" gazetasining xodimi bo'ldi, bir yil o'tgach, Advokat gertsogi, Qonunchilik korpusi raisi Dodni o'z kabinetida kotib lavozimiga taklif qildi. Kotibning lavozimi Dodega moddiy xavfsizlikni olib keladi, siyosiy hayotning sahnasiga kirib borish imkoniyatini beradi va adabiyotshunoslik uchun bo'sh vaqtni qoldiradi. Shu bilan birga, Dode Provans xalq madaniyatini qayta tiklash g'oyasini qo'llab-quvvatladi. Bunga uning eng yirik Provans shoiri Frederik Mistral va Provenkal dialekti asosida Janubiy Frantsiya she'riyatini avvalgi shon-sharafiga qaytarishga harakat qilgan Provans shoirlar uyushmasi a'zolari bilan tanishishi yordam beradi. Mistral tarafdorlarining barcha fikrlarini to'la-to'kis baholamay, Dodet Provansning patriarxal qishlog'ini idealizatsiya qilishni qabul qildi. Bu mavzu uning ilk ishlarida asosiy o'rinni egalladi.
Yilda bir necha oy janubda bo'lish (shifokorlar buyurganidek) Dodega Provansning hayoti va urf-odatlarini diqqat bilan kuzatishga imkon beradi. Shunday qilib, to'plamga kiritilgan hikoyalar tug'iladi "Mening tegirmonimdan xatlar" (1869), uni muallif birinchi marta gazeta va jurnallarda chop etadi. To'plamning nashr etilishi Dodega kuchli adabiy shon-sharaf keltiradi. Bu erda mavzular doirasi va Dode-ning sevimli qahramonlari aniqlandi, ular Provansning aholisi - dehqonlar, hunarmandlar, cho'ponlar, mayoq qo'riqchisi. Ularga nisbatan muallifning munosabati samimiy-istehzoli, folklor an'analariga, fabliozga xosdir.
Ijtimoiy tengsizlik mavzusi "Bobo Kornelning siri", "Sanjinergskiy chiroq" va boshqalar. Dodet patriarxal qishloqda bozor munosabatlarining boshlanishi to'g'risida achchiq so'zlaydi. Ammo bu mavzular Zolaning asarlariga xos bo'lgan shiddat darajasiga etmay, xiralashdi. Ta'riflarning tabiiyligi voqelikka nisbatan romantik munosabatda bo'lishga moyildir. Dode tabiatni chizishida ayniqsa yaxshi. Dodet yumshoq she'riy manzara ustasi sifatida o'zini namoyon qiladi.
1867 yilda yozuvchining shaxsiy hayotida o'zgarishlar yuz berdi. U adabiy ishlarda uning doimiy yordamchisiga aylangan Julie Allar bilan turmush quradi. Dodoning to'ng'ich o'g'li - Leon keyinchalik yozuvchi bo'ladi va o'z hayotini taniqli shoirning nevarasi Janna Hugo bilan bog'laydi.
1868 yilda Dodening birinchi romani paydo bo'ladi "Bola". Janr bo'yicha, roman - bu o'sib-ulg'aygan va atrofdagi haqiqatni o'zining qarama-qarshiliklari, adolatsizligi, boylik va qashshoqlikning qarama-qarshi tomonlari bilan kashf etgan lirik kundaligi. Dodetning o'zi uni qahramon Daniel Eiset bilan to'g'ridan-to'g'ri tanishtirishdan ogohlantirgan bo'lsa ham, avtobiografik asosga ega. Ko'pgina epizodlar, ayniqsa ikkinchi qismda, qissalar (qahramonning adabiy muvaffaqiyatsizliklari, aka-uka Jakning o'limi va boshqalar).
So'nggi boblarning befarqligi va haddan tashqari xayrixohligiga qaramay, romanning qadr-qimmatini kamsitishga qaramay, kitob samimiylik va ohangdorlik, ohangdorlik, lirikizm va istehzo kombinatsiyasini - dastlabki asarlardan boshlab ("Mening millatimdan xat", "Chaqaloq"), Dodet uslubining o'ziga xosligini aniqlang.
Romanda "Taraskadan kelgan tatarinaning g'ayrioddiy sarguzashtlari" (1872) yozuvchi yana Provans mavzusiga qaytadi. Birinchi boblari Petit Moniter va Figaro gazetalarida 1869-1870 yillarda paydo bo'lgan roman, "Provencal Don Kixot" yoki Taraskondagi mashhur Barbarenning sarguzashtlari sarlavhasiga ega bo'lib, u Daudet ergashgan joylarni aniq ko'rsatib beradi. Yakuniy matnda tatarlarga aylangan bosh qahramon Barbarenning surati qo'rqoq va mardlar haqidagi Provans hazillari bilan bog'liq bo'lib, jasur va muvaffaqiyatli ovchilar rolini ijro etadi. Turli mamlakatlarda keng tarqalgan ushbu hikoyalar xalqning qadimgi an'analaridan dalolat beradi. Yaxshi xulqli va narisistikistik Provans filistinining yana bir namunasi adabiydir. Don Kixotdan u aqldan ozgan fantaziya, jo'shqinlik, sarguzashtni meros qilib oladi. Xarakterning komik xarakteri asosan Tartaren obrazidagi Don Kixot va Sancho Panzaning xususiyatlarini uyg'unlashtirishga asoslangan.
Biroq, Dode romanining hazil-mutoyibasi taqlidchi emas. Bu provokal, xalq ildizlariga ega. Bular shonli taraskonlarning hayoti, Jazoirga sayohat, sherlar ovi va "sharq" go'zalligi bilan hayratga tushish haqidagi hikoyalar. Kitobni qamrab oladigan qiziqarli va hazil elementlari ortida davrning ba'zi xususiyatlarini ko'rish mumkin. Mustamlaka adabiyotining sharqona ehtiroslari, ekzotizm va soxta romantizm parodiyasi ham sezilib turibdi. Romandan ko'plab epizodlar va nutq burilishlari Evropa madaniy hayotiga keng kiritilgan. Tartaren nomi oilaviy nomga aylandi. Muvaffaqiyatdan foydalangan Dode 80-yillarda trilogiyaning yana ikkita qismini yaratdi: “Alp tog'laridagi Tartaren. Taraskon qahramonining yangi sarguzashtlari "(1885) va" Taraskondagi port. Mashhur tatarlarning so'nggi sarguzashtlari ”(1890).
Alp tog'laridagi Tartarene-da, Dode bo'sh, sovuq, bo'sh bo'lgan kosmopolit sayyohlarning ajoyib jamiyati bilan to'g'ridan-to'g'ri, quvnoq tatareni uchratadi. "Taraskak porti" romani 19-asrning oxirgi uchdan biridagi mustamlaka sarguzashtlari muhitini jonlantiradi: Taraskonliklar Tinch okeanida yo'qolgan orollardan birini inglizlar mustamlakasiga aylantiradilar. Bosqinchilar uni 24 soat ichida tark etishga majbur bo'lishadi. Ushbu kitobda, dastlabki ikkitada bo'lgani kabi, juda ko'p noodatiy sarguzashtlar va kulgili hikoyalar mavjud. Biroq, xushmuomalalik bilan hazil o'rnini sarxushlik egallaydi. Muallif tatarlardan mustamlakachini ayblaydi.
"Provencal sehrlar" dan ijtimoiy mavzudagi Daudet 70-yillarning boshidagi siyosiy voqealar ta'siri ostida. Uning evolyutsiyasida muhim rolni Franko-Prussiya urushi o'ynadi. Dastlab milliy gvardiya ichiga kirib, Dode tezda monarxistlar va Uchinchi respublikaning davr respublikachilaridan ko'ngli qoldi. U Parij kommunasini ham qabul qilmadi. Bu his-tuyg'ular insholar va qisqa hikoyalar to'plamida o'z aksini topdi: "G'oyiblarga xatlar" (1871), "Dushanba kuni hikoyalar" (1873), "Robert Elmon. "Xermitning kundaligi" (1874), shuningdek, kundalik ijtimoiy romanlarning qatorida "Parij odoblari": "Fromon Jr va Risler Sr" (1874), "Jek" (1876), "Nabob" (1878) "Asirlikdagi qirollar" (1881), "Xushxabarchi" (1883), "Saffo" (1888), "Oila ishonchliligi" (1897). U Dodega va "Rosa va Ninetta" (1892), "Kichik Parishta" (1895) romanlarini yozgan.
Dodening ulkan merosi dramatik asarlarni ham o'z ichiga oladi. Ofisda xizmat qilish paytida yozilgan birinchi pyesalar Dode tomoshabin bilan muvaffaqiyatga umid qilmoqda. Biroq, "Arlesian" ning muvaffaqiyatsizligi (1872) Dodni teatrdan o'n yildan ko'proq vaqt davomida olib tashladi. 1889 yilda qaytish 19-asr oxiridagi yigitning mavzusini talqin qiluvchi "Hayot uchun kurash" (1889) dramasi bilan boshlandi. Undan keyin "Obstruktsiya" (1890), "Yolg'onchi" (1892). Daude voqea to'g'risida o'z fikrlarini "Qanotlar va nishab o'rtasida" (1894) daftarchasida bayon etgan. Hayotning umumiy natijalari "Parij hayotining o'ttiz yilligi" (1888), "Mening kitoblarim tarixi" (1888), "Yozuvchi xotiralari" (1888) adabiy xotiralarida qayd etilgan.
Dodening uzoq ijodiy sayohati yozuvchining 60-70-70- va 80-yillarda rivojlanish bosqichlarini kuzatish imkonini beradi. "Provans kitoblari" ning quvonchli munosabati 70-yillarda ijtimoiy muammolar bilan almashtirildi. Ushbu davrning romanlari burjua oilasining tanazzulga uchrash tarixini tasvirlaydi (Fromrom Jr. va Risler Sr. va boshqalar). Daudet "Jek" romanida zamonaviy Frantsiya ta'lim tizimini keskin tanqid qiladi, qahramonni o'limga etaklaydigan ishchilarning chidab bo'lmas mehnat sharoitlari haqida xayrixohlik bilan gapiradi. "Nabob" romanida II imperiyasining odatlari tasvirlangan. "Asirlikda bo'lgan shohlar" va "Numa Rumistan" monarxiya taqdiri va davrning siyosiy ahvoli to'g'risida savol tug'diradi. Ushbu asarlarni yaratishda Dodet Dyuk de Mornyning idorasida xizmat davomida qilgan kuzatuvlaridan foydalangan.
Flaubert, Zola, Ed bilan yaqinlashish. Gonkur, Turgenev, "Beshlik tushliklari" da doimiy ishtirok etish, Dodni davrning adabiy nizolari orbitasiga kiritadi. Naturalistik ta'limotning sezilarli ta'sirini boshdan kechirgan Dodet bir vaqtning o'zida uning to'liq izdoshiga aylanmadi. Ijtimoiy voqelikni tanqid qilib, u odatda nizolarni axloqiy tekislikka olib keladi. U axloqiy ruhga ega, bu psixologik xususiyatlarni soddalashtirishga, qahramonlarning ijobiy va salbiyga bo'linishiga olib keladi. U Flaubertga xos bo'lgan "fiziologik psixologiya" chuqurliklariga etib bormaydi. Dode yorqin portret xususiyatlari va qiziqarli hikoyalarni olishda yaxshiroqdir. Tarkibiy jihatdan uning romanlari odatda bir-birini dinamik ravishda almashtirib turadigan dramatik epizodlar qatorida qurilgan. Bularning barchasi Dode-ni keng o'quvchiga mashhur qildi.
Alfons Daudet - fransuz yozuvchisi va dramaturgi. Hayot yillari - 1840-1897. Yozuvchi Provansning kundalik hayotidagi iste'dodli qisqa hikoyalarning mohir muallifi, iktidorli romantik xarakterni yaratuvchisi va Taraskoning Tartaren nomli bouncer deb hisoblanadi.
Alfons Daudetning tarjimai holi 1840 yil 13 mayda boshlanadi. Nimes shahrida bo'lajak adabiyotning yaratuvchisi kichik ipak matolar ishlab chiqarishning egasi Vinsent Dodet oilasida tug'ilgan (1806-1875). Oila 1848 yilda vayronagarchilik tufayli Lionga ko'chib o'tishga majbur bo'ldi. Zavod sotilishi kerak edi. Alphonse oliy o'quv yurtida o'qish uchun moddiy imkoniyatga ega emas edi. O'rta maktabni tugatgach, u viloyat kollejiga yordamchi o'qituvchi sifatida o'qishga kirdi. Ammo tez orada Dodet bu vazifani tark etadi va 17 yoshida akasi Ernest bilan birga pul topish uchun Parijga boradi. U jurnalist sifatida pul ishlashga qaror qildi. "Bolajon" deb nomlangan avtobiografik roman (1868, Le Petit Chose) ushbu hayot davri haqida hikoya qiladi.
1859 yildan boshlab Alphonse bir nechta gazetalarda muxbir va teatr tanqidchisi sifatida ish boshladi. 1860 yilda iqtidorli yozuvchi Ikkinchi Imperiya qonun chiqaruvchi korpusi raisligi gersogi de Morney bilan tanishtirildi. Alfons Daudet uning uchun kotib bo'lib ishlagan, bu dars uning jurnalistika va adabiyotdagi faoliyatiga hech qanday to'sqinlik qilmagan. Dyuk xizmatida Daudet 1865 yilda de Mornning o'limiga qadar 5 yil qoldi.
1867 yil yozuvchi uchun tantanali voqea bilan nishonlandi, Alphonse va Julia Alar nikohi bo'lib o'tdi. Ularning nikohidan 3 bola tug'ildi: Lenno, Lucien va qizi Edme.
Alfons Daudetning ijodiy tarjimai holi
Gazetalar doimiy ravishda Provence (1866-1868) odamlar va tabiati haqida haqiqiy lirik qisqa hikoyalarni nashr etdilar. 1869 yilda ular alohida kitob sifatida nashr etilgan. U "Mening tegirmonimdan xatlar" deb nomlangan. Shu bilan birga, eng birinchi "Bolajon" romanining matni matbuotda e'lon qilindi. 1868 yilda ish alohida kitob sifatida chiqdi. Ikki asar muallifga nafaqat shon-sharafni, balki pulni ham olib keldi.

ALFONS DODE. SO‘NGGI SABOQ (HIKOYA)

O‘sha kuni ertalab maktabga juda ham kech qolayotgan edim. Muallimdan tanbeh eshitishimni o‘ylasam yuragim orqaga tortib ketardi. Ustiga-ustak mos’e Amel bizdan avvalgi dars mavzusini — sifatdoshlarni so‘ramoqchi edi. Men esa yarimta so‘z ham yodlamaganman. Bir zum xayolimga darsga kirmasdan sayr qilib yurish fikri keldi.
Havo juda ochiq va iliq edi...
O‘rmon chetida sayroqi qorayaloqlarning kuylayotgani, taxta yo‘nish zavodi ortidagi River o‘tlog‘ida nemislarning safda yurish mashg‘ulotlarini bajarayotganliklari eshitilib turardi. Bularning bari meni darsdagi sifatdosh qoidalaridan ko‘ra ko‘proq o‘ziga jalb qildi, lekin men o‘zimni qo‘lga olib, maktabga yugurdim.
Meriya* yonidan o‘tayotib, e’lonlar taxtasi oldida to‘planib turgan odamlarga ko‘zim tushdi. So‘nggi ikki yil ichida biz u yerda barcha ko‘ngilsizlikdan xabardor bo‘lar edik: boy berilgan janglar, rekvizitsiyalar, kommendant buyruqlari; o‘ylanib qoldim: “yana qanday noxushliklar bo‘lishi mumkin?”
Shu payt shogirdi bilan e’lonlarni o‘qib turgan temirchi Vaxter meni chaqirib qoldi:
— Shoshma, bolakay, ulgurasan o‘sha maktabingga.
U ustimdan kulyapti deb o‘yladim va halloslagancha mos’e Amelning uyi oldidagi gulzor tomonga yugurdim.
Odatda dars boshida ko‘chaga eshitilarli darajada shovqin ko‘tarilardi. Bolalar quloqlarini qo‘llari bilan yopgancha o‘tilgan mavzularni g‘o‘ng‘illab takrorlashar, partani do‘mbira qilib chalishar, muallimimiz esa chizg‘ichi bilan tinchlantirishga urinardi:
— Sekinroq, sekinroq, bolalar!
Men mana shu shovqin-suron ostida joyimga sezdirmasdan o‘tirishni mo‘ljallagandim, ammo shu bugun yakshanba tongidek jimjit edi.
Ochiq oynadan o‘rtoqlarim allaqachon joy-joylarida o‘tirganini, mos’e Amel esa vahimali chizg‘ichini qo‘ltiqlagancha u yoqdan-bu yoqqa borib kelayotganini ko‘rdim. Bu jimjitlikda qanday qilib eshikni ochib kirsam ekan? Qo‘rquvdan qanchalik qizarib, qaltirayotganimni tasavvur qilib ko‘ring.
Xavotirim o‘rinsiz ekan, mos’e Amel menga muloyim qaradi va erkalab dedi:
— Qani Frans, o‘g‘lim, kiraqol. Biz sensiz darsni boshlamoqchi bo‘lib turgandik.
Men stulni hatlab o‘tib o‘z joyimni egalladim. Shundagina, qo‘rquvim bosilganidan keyin, muallimning egnidagi dabdabali yashil syurtuk, burama galstuk va boshidagi qora ipak taqyani ko‘rdim. U faqat inspektor tashrif buyurganda yoki mukofotlar taqdim etilayotganda shunday kiyinardi. Butun sinf ko‘zimga ajib va dabdabali bo‘lib ko‘rindi. Ammo meni boshqa holat hayron qoldirdi: ko‘pincha bo‘sh turadigan orqa o‘rindiqlarda qo‘lida uchburchak musiqa asbobi bilan qariya Xauzer, uning yonida sobiq mer, pochtachi va boshqa qishloq kishilari o‘tirardi. Ularning yuzi g‘amgin, Xauzerning tizzasida chetlari titilgan eski alifbe, uning ustida esa katta ko‘zoynak turardi.
Mos’e Amel avvalgiday muloyim, lekin jiddiy ohangda hammamizga murojaat qildi:
— Bolalar, bugun sizlar bilan so‘nggi bor dars o‘tishimiz. Berlindan Elzas va Lotaringiya maktablarida faqat nemis tili o‘qitilishi haqida buyruq keldi. Yangi o‘qituvchi ertaga keladi. Bugun fransuz tilidan oxirgi mashg‘ulotimiz. Iltimos, e’tiborliroq bo‘linglar!
Mana shu ikki og‘izgina so‘z meni larzaga soldi. Ax, razillar! Meriya devoriga ilingan e’lon nima haqida ekanligiga endi tushundim.
So‘nggi fransuz tili darsi!..
Men bo‘lsam zo‘rg‘a yoza olardim! Demak, endi yozishni yaxshi o‘rganolmayman! Butun umr savodsiz bo‘lib qolaman! Darsga kirish o‘rniga qush uyasini axtarib yurganim, muzlagan Saara ko‘li ustida sirpanchiq uchib yo‘qotgan vaqtimga shunchalar achinib ketdim-ki! Bir oz oldin zerikarli bo‘lgan kitoblar endi men uchun qadrdon do‘stlardek bo‘lib tuyuldi. Ulardan ajralish men uchun og‘ir edi. Mos’e Amel-chi?! Xayolimda uni boshqa ko‘rolmaydigandek edim. Bir lahzada uning tanbehlari, chizg‘ich bilan jazolashlarini ham unutdim.
Bechora! U oxirgi dars sharafiga o‘zining bayramona liboslarini kiygandi. Orqa o‘rindiqlardagi qishloq odamlarining nima uchun bu yerda o‘tirishganlarini endi tushundim. Ular tez-tez bu yerga — maktabga kelib turmaganliklaridan afsusda edilar. Ularning bari muallimning qirq yillik halol xizmati uchun minnatdorlik bildirayotganga o‘xshab ko‘rinardi.
Ism-familiyam yangraganini eshitib xayolim bo‘lindi. Javob berish navbati meniki edi. Qaniydi, sifatdosh qoidalarini baland ovozda, tutilmasdan, dona-dona qilib gapirib bera olsam. Biroq men hammasini chalkashtirib yubordim, og‘irligimni u oyog‘imdan bu oyog‘imga tashlab, ko‘zimni yerdan uzolmay turaverdim. Mos’e Amel menga tikilgancha so‘zlay boshladi:
— Men seni koyimayman, Frans, o‘g‘lim, shundoq ham jazolanganligingni bilsang kerak. Har safar “Qayoqqa ham shoshildim, ertaga yodlayman”, deb o‘ylaysan. Oqibati nima bo‘ldi? Biz elzasliklar o‘qishni doimo ortga suramiz — fojeamiz ham ana shunda. Sizlar o‘zingizni fransuz deb bilasiz, vaholanki, o‘z ona tillaringda to‘g‘ri gapirishni ham, yozishni ham eplay olmaysiz. Bunda sening aybing boshqalarnikidan kam emas, Frans, o‘g‘lim. Biz o‘zimizdan o‘pkalashimiz kerak. Ota-onalarimiz o‘qishlarimiz haqida ko‘p ham qayg‘uraverishmaydi. Maktabga jo‘natish o‘rniga qo‘shimcha aqchaga ega bo‘lish maqsadida sizlarni dalaga yoki fabrikaga ishlash uchun yuborishadi. Men o‘zim-chi? Men emasmi sizlarga bilim berish o‘rniga bog‘dagi gullarni parvarishlashni zimmangizga yuklagan? Men emasmi, baliq ovlagim kelib qolganda sizlarni tap tortmay darsdan ozod qilgan?
Shundan so‘ng mos’e Amel fransuz tili dunyodagi eng ajoyib til ekanligini, bu tilni asrashimiz lozimligini, chunki mustamlaka xalq o‘z ona tili yordamidagina yorug‘likka chiqa olishini uqtirdi... So‘ngra muallim grammatikadan ma’ruza o‘qidi. Darsni yaxshi tushunayotganimdan o‘zim ham hayratda edim. Mos’e Amel mavzuni juda ravon tushuntirardi. Avvallari darsni bunchalik diqqat bilan tinglamagandim. Muallimimiz ketish oldidan bor bilimini bizga qoldirmoqchidek edi go‘yo.
Grammatikadan so‘ng yozuvga o‘tdik. Mos’e Amel namuna sifatida doskaga chiroyli husnixat bilan quyidagi so‘zlarni yozib qo‘ydi: “Fransiya, Elzas. Fransiya, Elzas”.
Sinf suv quygandek jimjit, faqat qog‘oz ustida yugurayotgan qalamning qitirlashigina eshitilardi...
Maktab tomida kaptarlarning g‘uv-g‘uvlagani qulog‘imga chalindi. O‘ylanib qoldim: “Hali ularni ham nemischa kuylashga majburlash kerakdir?”.
Ko‘zimni daftardan uzganimda mos’e Amelning maktab bilan qayta ko‘risholmaydigandek har bir narsaga sinchiklab qarayotganini ko‘rdim. O‘ylab ko‘ring-a, u qirq yillik umrini shu maktabga baxshida etdi. Eski stul va partalar kirlanib yaltirar, hovlidagi kashtan daraxtlari osmon qadar bo‘y cho‘zgan, ularning tagiga o‘tqazilgan xmel butun derazani to‘sib turardi. Uning uchun bularning hammasi bilan xayrlashish og‘ir edi. Axir, u ertaga bu yerlarni butunlay tark etadi.
Mos’e Amel darsni oxirigacha yetkazishga o‘zida kuch topa oldi.
Yozuv-chizuvdan so‘ng tarix darsiga o‘tdik; keyin barchamiz xor bo‘lib, harflarni qaytardik: ba, be, bi, bo, bu. Orqa o‘rindiqdagi qariya Xauzar ham ko‘zoynagini taqib, alifboni qo‘lida tutgancha bizga jo‘r bo‘ldi: uning ovozi hayajondan titrab chiqardi; uni eshitib yig‘lashni ham, kulishni ham bilmasdik. O, yo‘q! Bu dars sira ham yodimdan ko‘tarilmaydi...
To‘satdan cherkov soati kun yarim bo‘lganini, ibodatga shoshilish kerakligini eslatgandek bong ura boshladi. Shu onda deraza tagidan mashg‘ulotdan qaytayotgan pruss askarlarining trubalari jarangladi. Mos’e Amelning rangi bo‘zdek oqardi va o‘rnidan turdi.
— Do‘stlarim, — dedi u, — do‘stlarim, men, men...
Uning bo‘g‘ziga nimadir tiqilganday bo‘ldi. Shunda u qo‘liga bo‘rni olib, katta harflar bilan kuchining boricha quyidagi so‘zlarni yozdi:
“Yashasin, Fransiya!”
Keyin u boshini eggancha, stulga o‘tirib qotib qoldi va qo‘li bilan bizga ishora qildi:
“Endi tamom... Ketinglar!”

Foydalanilgan adabiyotlar

1. https://uz.wikipedia.org/wiki/Alfons_Dode

2. https://fayllar.org/download/1-mavzu-adabiyot-manaviyatni-yuksaltirish-vositasi-doston-va-u.doc