Mavzu: amaliy matematika fanining nazariy asoslari

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA О‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TOSHKENT DAVLAT AGRAR UNIVERSITETI IQTISODIY MATEMATIKA fanidan T A Q D I M O T M A T YE R I A L L A R I T.TURGUNOV

MAVZU: IQTISODIY MATEMATIKA FANINING NAZARIY ASOSLARI

РЕЖА:

• Mamlakatimizda matematika fanlarining yangi tarixi
• Zamonaviy amaliy matematika.
• Iqtisodiy matematika fanining predmeti, maqsad va vazifalari
• Iqtisodiy kategoriyaga kiruvchi foiz tushunchasi hamda foizlarni hisoblash va ulardan iqtisodiy va statistik hisoblash masalalarida foydalanish
• Murakkab foizlarni hisoblash masalalari

Bugun yurtimizda chuqur tarixiy asosga ega va zamonaviy taraqqiyot uchun juda muhim fanlardan biri bо‘lgan matematikaga katta e’tibor qaratilmoqda. Prezidentimizning 2019 yil 9 iyuldagi “Matematika ta’limi va fanlarini yanada rivojlantirishni davlat tomonidan qо‘llab­ quvvatlash tо‘g‘risida”gi qarori orqali matematika fanlari va ta’limini rivojlantirish, xalqaro standartlarga moslash-tirish uchun mavjud muammolarni bartaraf etish tizimi yaratib berildi.
Matematika fanining biologiya, fizika, kimyo, muhandislik, tibbiyot, iqtisodiyot va boshqa soha-larda qо‘llanish doirasi juda kengdir.
Zamonaviy matematika boshqa fanlarga kirib borish intensivligi bilan ajralib turadi, ko'p jihatdan bu jarayon matematikaning bir qator mustaqillarga bo'linishi tufayli sodir bo'ladi. Matematika tili universal bo'liб, bu atrofimizdagi turli xil dunyoни qonunlar universalligining ob'ektiv in'ikosidir. Iqtisodiyotда iqtisodiy matematikaнинг deyarli barcha apparatlardan foydalanadi. Iqtisodiyot, 15-asrdaги buxgalteriya hisobining asoschisI Luka Pacioli ва Adam Smitлар davridan beri rivojlanish-ning miqdoriy xarakteristikalaridan foydalanib kelindi va shuning uchun juda ko'plab matematik usullar qo'llanib kelinmoqda.
Oliy iqtisodiy ta'limning zamonaviy konsep-siyasi matematikani o'rganishning o'ziga xos xusu-siyatlarini to'liq amalga oshiradi. Matematik fanlar sikli iqtisodiy mutaxassisliklar uchun davlat ta'lim standartiга muvofiq matematikaga tegishli bir qator bo'limlarni iqtisodiyotga tadbiq etishdan iboratdir. Bularga matematik tahlil, chiziqli algebra va uларning optimallashtirish masalalarida qo'lla-nilishi, differensial tenglamalar, ehtimollar naza-riyasi va matematik statistika hamda ekonometrika kiradi. Iqtisodiy matematikaning iqtisoddagi eng zamonaviy bo'limi - bu ekonometrikadir.
Zamonaviy davrning turli xil xususiyatlari orasida bitta o'ziga xos xususiyatni ajratib ko'rsatish mumkin - bu universal matematika-lashtirishdir.
Bugungi kunga kelib, matematik hisob-kitoblar bilim va ilmiy fanlarning eng xilma-xil sohalariga mustahkam kirib bordi. Endilikda yangi texnologiya namunalarini yaratish, bino va inshootlar qurish, iqtisodiyot, boshqaruv va inson faoliyatining boshqa sohalarini matematik modellar va ularni hisoblash usullaridan foydalanmasdan tasavvur etib bo‘lmaydi.
Oliy о‘quv yurtlarida ta’lim jarayonini takomillashtirish, bо‘lajak mutaxassislarning sifat kо‘rsatkichlarni yaxshilishda asosiy omillardan biri hisoblanadi. Matematika fanlarini о‘qitishdan asosiy maqsad, talabalarni mantiqan tо‘g‘ri fikr yuritishga о‘rgatish bilan bir qatorda, ularni kelajakda о‘z ish faoliyatlarida uchraydigan amaliy masalalarni yechish usullarini ham о‘rgatishdan iboratdir. Umuman о‘qitilayotgan har-bir fan, oliy о‘quv dargohi tayyorlayotgan mutaxasisning sifat kо‘rsatkichini yaxshilashga qaratilishi zarurdir.