Mavzu: Asosiy vositalar amortizatsiyasi. Eskirish hisobi. Reja

Xizmat yillari yig‘indisiga proporsional hisoblash usuli. Ushbu usulda xizmat yillari yig‘indisi topib olinadi va ularning hissasi teskari holda belgilanadi. Bizning misolimizda xizmat yillari yig‘indisi 15 ga teng (1+2+3+4+5).
Yillar hissasi: 1- yil uchun - 5/15; 2- yil uchun - 4/15;
3- yil uchun - 3/15; 4- yil uchun - 2/15;
5- yil uchun - 1/15.
Ushbu usulda hisoblangan va jamlangan amortizatsiya (eskirish) summasi, shuningdek qoldiq qiymat xizmat yillari ichida qo‘yidagicha bo‘ladi:

Yillar	Boshlan-g‘ich qiymat	Amorti-zatsiyala-nadigan qiymat	Amorti-zatsiya me’yori	Yillik amorti-zatsiya	Jamlan-gan amorti-zatsiya	Qoldiq qiymat
1	1000000	900000	5/15	300000	300000	700000
2	1000000	900000	4/15	240000	540000	460000
3	1000000	900000	3/15	180000	720000	280000
4	1000000	900000	2/15	120000	840000	160000
5	1000000	900000	1/15	60000	900000	100000

Kumulyativ usul amortizatsiya (eskirish) ning tezlashtirilgan usullaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun xizmat muddatining birinchi yillarida amortizatsiya (eskirish) me’yoridan ko‘p miqdorda, keyingi yillarda esa me’yordan kam miqdorda hisoblanadi. Bizning misolimizda birinchi ikki yilda miqdordan mos ravishda 120000 (300000-180000) so‘m va 60000 (240000-180000) so‘m ko‘p hisoblangan. Ushbu summalar mos ravishda 1- va 2- yillar soliq hisob-kitoblarida soliq solish bazasiga qayta qo‘shilishi lozim. 3- yilda amortizatsiya (eskirish) me’yor miqdorida hisoblangan. Shuning uchun ushbu summa soliq solishga ta’sir qilmaydi. 4- va 5- yillarda mos ravishda amortizatsiya (eskirish) me’yordan 60000 (120000-180000) so‘m va 120000 (60000-180000) so‘m kam hisoblangan. Ikkinchi usuldagidek, 4- va 5- yillarda mos ravishda kam hisoblangan amortizatsiya (eskirish) summalari ushbu yillar hisob-kitoblarida soliq solish bazasidan kamaytirilishi yoki ular avtomashina kelgusi yillarda ishlatilganda va amortizatsiya (eskirish) hisoblanganda (bizning misolimiz bo‘yicha 60000+120000) 180000 so‘m miqdorigacha soliqga tortilmasligi lozim. Bunday hol uchraganda, qo‘shimcha ishlagan davrlarda hisoblangan amortizatsiya (eskirish) ning 180000 so‘mga miqdori soliqga tortilmasligi hisob siyosatida asoslangan tarzda ochib berilishi kerak.