Мавзу: Asosiy vositalardan samarali foydalanishni ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimi

Asosiy vositalar va ulardan samarali foydalanish tahlilining muhim
masalalari

Tahlil mavzulari	O„rganiladigan o)„rsatkichlar tizimi	Tahlil mazmuni	Tahlil natijasi
Asosiy vositalar tahlili va uning nazariy jihatlari	Asosiy vositalar tahlilining nazariy, metodologik asoslari	Ta'rifi, turkumlanishi, tahlil vazifalari, axborot manbalari bayon etiladi	Zamonaviy ta'rifi, turkumlanishi, tahlil mazmuni, vazifalari, axborot manbalari tavsiflanadi
Asosiy vositalar bilan ta'minlangan- lik, va qurollanganlik tahlili	Asosiy vositalar bilan ta'minlanganlik koeffitsiyenti, Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar bilan qurollanish koeffitsiyenti	Asosiy vositalar bilan ta'minlanishi, qurollanishi va uning dinamik o‘zgarishlari tahlil qilinadi	Ta'minlanganlik va qurollanganlikni o‘stirish choralari ko‘riladi
Asosiy vositalar harakatining tahlili	Asosiy vositalarning kirib kelish koeffitsiyenti, Asosiy vositalarning chiqib ketish koeffitsiyenti, Asosiy vositalar harakatining sifat ko‘rsatkichlari	Asosiy vositalarning harakat ko‘rsatkichlariga baho berish orqali ularning o‘zgarishi, o‘zgarish tendensiyalari tahlil qilinadi	Harakat ko‘rsatkichlarini yaxshilash choralari ko‘riladi
Asosiy vositalar holatining tahlili	Asosiy vositalarning eskirish koeffitsiyenti, Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarning yaroqlik koeffitsiyenti	Asosiy vositalarning holatiga, ularning o‘zgarishiga va o‘zgarish tendensiyalariga baho beriladi	Holat ko‘rsatkichlarini yaxshilash choralari ko‘riladi
Asosiy vositalar samaradorligining tahlili	Asosiy vositalarning qaytimi, Asosiy vositalarning sig‘im ko‘rsatkichlari	Asosiy vositalarning qaytimi va sig‘imiga, ularning o‘zgarishiga, mahsulot hajmiga ta'siri tahlil qilinadi	Samaradorlikni oshirish choralari ko‘riladi
Asosiy vositalarning rentabellik tahlili	Asosiy vositalarning rentabellik ko‘rsatkichlari	Asosiy vositalarning foydaligiga, uning o‘zgarishiga ta'sir etuvchi omillarga baho beriladi.	Rentabellikni oshirish choralari ko‘riladi

Asosiy vositalarning tahlilida o‘rganiladigan muhim ko‘rsatkichlar va
ularning aniqlash tartiblarini quyidagi jadvalda ifoda etish mumkin.
6-jadval
Asosiy vositalar tahlilining ko„rsatkichlar tizimi

	Ko„rsatkichlar__Ko„rsatkich_larning_aniqlanishi'>Ko„rsatkichlar	Ko„rsatkich larning aniqlanishi	Belgilar izohi
	Aso siy vositalar bilan ta'minlanganlik koeffitsiyenti (Ta)	Ta=Av / Im	Av-asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati
	Aso siy vositalar bilan qurollanishi koeffitsiyenti (Qa)	Qa=Av / X	Im-ishlab chiqarish maydoni X-xodimlarning o‘rtacha ro‘yxat soni
	Asosiy vositalarning kirib kelish koeffitsiyenti (Ka)	Ka=Avk / Avo	Avk-kirib kelgan asosiy vositalarning qiymati Avo-asosiy vositalarning yil oxiridagi qiymati
	Asosiy vositalarning chiqib ketish koeffitsiyenti (Cha)	Cha=Avch / Avb	Avch-chiqib ketgan asosiy vositalar qiymati Avb-asosiy vositalarning yil oxiridagi qiymati
	Aso siy vositalar ning harakatining sifat ko‘rsatkichlari(As)	As=Avk / Avch
	Asosiy vositalarning eskirish koeffitsiyenti (Kea)	Kea=Ave / Avd	Ave-asosiy vosilarning eskirish qiymati Avd-asosiy vositalarning boshlang‘ich qiymati
	Asosiy vositalarning yaroqlilik koeffitsiyenti (Kyaa)	Kyaa=Avq / Avd	Avq-Asosiy vositalarning qoldiq qiymati
	Asosiy vositalarning qaytimi (Aq)	Aq=Mx / Avo‘	Mx-mahsulot hajmi Avo‘-asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati
	Asosiy vositalarning sig‘im ko‘rsatkichlari (As)	As=Avo‘ / Mx
0	Asosiy vositalarning rentabellik ko‘rsatkichlari (Ra)	Ra=SF / Avo‘	Sf-sof foyda

7-jadval
Asosiy vositalar va ulardan samarali foydalanishni tahlili

Ko„rsatkichlar	Yillar			Mutlaq o„zgarishi (+,-)
	2015 yil	2016 yil	2017 yil	2016 yil 2015 yilga nisbatan	2017 yil 2016 yilga nisbatan	2017 yil 2015 yilga nisbatan
Mahsulot hajmi, mln so‘m	241950	358353	718470	116403	360117	476520
Yalpi foyda, mln so‘m	26145	21333	31632	-4812	10299	5487
Asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati, mln so‘m	35529	46101	56454	10572	10353	20925
Aktiv asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati, mln so‘m	18993	28761	41109	9768	12348	22116
Jami asosiy vositalarning fond qaytimi, ming so‘m	6,81	7,77	12,73	0,96	4,95	5,92
Aktiv asosiy vositalarning fond qaytimi, ming so‘m	12,74	12,46	17,48	-0,28	5,02	4,74
Jami asosiy vositalarning fond sig‘imi, ming so‘m	0,15	0,13	0,08	-0,02	-0,05	-0,07
Asosiy vositalar rentabelligi, %	73,59	46,27	56,03	-27,31	9,76	-17,56

Xulosa: korxonada asosiy vositalar va ulardan samarali foydalanishi

yuzasidan quyidagi xulosalarga kelish mumkin:

• 
  mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmi, yalpi foyda, asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qiymati yillar kesimida keskin ortib borgan.
  
• 
  asosiy vositalarning qaytimi bo‘yicha eng yuqori, asosiy vositalar sig‘imi bo‘yicha eng quyi natija 2017-yilda kuzatilgan
  
• 
  asosiy vositalarning rentabelligi bo‘yicha eng quyi natija aksincha 2015- yilda kuzatilgan.
  

Bundan ko‘rinib turibdiki asosiy vositalarning samaradorligi bo‘yicha o‘sish kuzatilgan ularning natijaviyligi, rentabelligi bo‘yicha pasayish kuzatilgan. Foydaga ishlash ko‘proq tashqi omillar ta‘siriga bog‘langanligi sababli korxona bu borada o‘zining narx siyosatini, marketing faoliyatini qayta ko‘rib chiqishi va bu bo‘yicha omilkorligini oshirish talab etiladi.


=

4^ Ўзбекистон Республикаси 5-сон бҳмс. Асосий воситалар. АВ 09.12.2014 й. 1299-1-сон билан рўйхатга олинган молия вазирининг Буйруғига биноан ўзгартиришлар киритилган.