Мавзу: аудитнинг мохияти ва аудиторлик хизматини ташкил килиш


Download 123.5 Kb.
bet1/5
Sana25.03.2023
Hajmi123.5 Kb.
#1295766
  1   2   3   4   5
Bog'liq
Аудитнинг мохияти ва аудиторлик хизматини ташкил килиш


Аудитнинг мохияти ва аудиторлик хизматини ташкил килиш


Режа:


1. Аудитнинг пайдо булиши ва аудиторлик хизматини ташкил этиш зарурияти
2.Аудит фанининг максади ва вазифалари
3.Аудит турлари. Аудит ва тафтиш ишларини режалаштиришни ташкил килиш
4.Аудит утказишнинг боскичлари.


Аудитнинг пайдо булиши ва аудиторлик хизматини ташкил этиш зарурияти


Аудит катта тарихга эга булиб, биринчи мустакил аудиторлар Европа акционер компанияларида XIX асрда фаолият курсата бошлаганлар. «Аудит» сўзининг таржимаси «тингловчи» маъносини англатади.


Аудитнинг пайдо булиши корхонани бевосита бошкариш билан шугулланувчилар (маъмурият, менеджерлар) хамда унинг фаолиятига ўз маблагларини йуналтирувчилар (мулкдорлар, акционерлар, инвесторлар) уртасидаги манфаат билан бевосита боглик. Корхона эгалари факат бошкарувчилар ва уларга буйсинувчи бухгалтерлар томонидан берилган молиявий ахборотларга ишонишни хохламас эдилар. Шунингдек, корхоналарнинг инкирози хамда маъмурият томонидан алдашларнинг усиши молиявий куйилмалар таваккалчилигини оширди. Акционерлар, маъмурият томонидан берилган молиявий хисоботлар корхонанинг хакикий молиявий холатини акс эттирилишини хохлар эдилар.
Корхонанинг молиявий холатини акс эттирувчи ахборотларнинг тугрилигини текшириш ва молиявий хисоботларнинг тугрилигини тасдиклаш учун ташкаридан мутахассислар таклиф килинар эди. Бу мутахассислар олдига куйилган асосий талаблар уларнинг халоллиги ва мустакиллигидан иборат эди. У даврларда кишилар учун бухгалтерия хисоби буйича чукур билимларга эга булишлари талаб этилмас эди, аммо бухгалтерия хисобини мураккаблашуви билан аудиторлардан юкори даражадаги профессионал тайёргарлик талаб килина бошланди.
Аудитнинг тарихий ватани Англия хисобланади. Чунки 1844 йилда Англияда акциядорлик компаниялар тугрисидаги конунлар амалда кулланила бошлайди, бунга кура акционер компания бошкаруви 1 йилда камида 1 маротаба бухгалтерия хисоблари ва хисоботларини текшириш учун махсус мутахасисни аудиторни таклиф килишлари шарт.
1929-1933 йиллардаги жахонда содир булган иктисодий кризиси профессионал бухгалтер аудиторлар хизматига булган талабни хамда аудиторлик текширувларнинг сифатига булган талаб янада оширди.
Кризис тугагандан кейин купчилик мамлакатдларда йиллик хисоботларда келтириладиган ахборотларнинг хажмига мажбурий талаб куйилди ва бу хисоботларнинг тугрилигини аудиторлик хулосалари билан тасдиклаш ва уларни матбуотда нашр этишни мажбурийлиги амал кила бошлади. Аудит товламачиликка карши кучли куролга айланди.
ХХ-асримизнинг 40-йилларнинг охирига кадар аудит асосан ёзилган пул операцияларини тасдикловчи хужжатларни хамда молиявий хисоботларда бу операцияларни тугри гурухланганлигини текширишдан иборат эди. Бу тасдикловчи аудит деб аталар эди.
1949 йилдан кейин мустакил аудиторлар купрок эътиборни компаниянинг ички назорат муаммоларига карата бошладилар. Чунки ички назорат тизимининг самаралилигида хатолар эхтимоли кам хамда молиявий маълумотлар етарлича тули± ва аник булишлигини такоза этади. Аудиторлик фирмалари аудит текширувларига караганда купрок маслахатчилик фарлияти билан шугуллана бошладилар. Бу тизимли йуналтирилган аудит деб атала бошлади.
Аудит ривожланишининг 3-боскичида текширувларни ва маслахатларни амалга оширишда мавжуд булган таваккалчиллика эътиборни каратиш ва таваккалчилликларни самарали бошкаришга асосий эътиборни каратди. Бунда мижоз фаолиятини текшириш, асосан хатолар ва товламачилик таваккалчиллик максимал булган жойларда амалга оширила бошланди. Бу таваккалчиликка асосланган аудит деб аталади.
1970-йилларнинг бошида аудиторнинг халкаро андозалари яратила бошланди. Англияда аудитор деб, молиявий хисоботларни ишончлилигини назорат килиш буйича фаолият курсатувчи мутахассислар тушунилади. Францияда эса мустакил аудиторлик фирмалари молиявий назорат ва хизматнинг куйдаги сохаларида фаолият курсатишади:
•бухгалтерия хисобини юритувчи, хисоботларни тузувчи ва шу сохада маслахат хизматини курсатувчи фаолият;
•молиявий хисоботлар ишончлилигини назоратини таъминловчи, хисоб варакалар буйича комиссарлар.
АКШда молиявий хисоботлар тугрилигини текшириш дипломли жамоа бухгалтерлар томонидан амалга оширилди.
Хамма ривожланган мамлакатларда бухгалтер аудитор касбини эгалламокчи булган кишиларга узок йиллар давомида укиш ва амалий фаолият билан шугулланишга тугри келади.
Аудитор хизматига булган эхтиёж куйидаги шарт шароитлар сабабли пайдо булди:
•маъмурият томонидан объектив булмаган ахборотларни берилиши мумкинлиги (корхона эгаларига, инвесторларга, кредиторларга);
•кабул килинадиган карорларнинг натижаси ахборотнинг сифатига богликлиги;
•ахборотни текшириш учун махсус билимларнинг зарурлиги.
Бу шарт шароитлар мустакил экспертлар хизматига булган жамоа эхтиёжининг пайдо булишига олиб келди. Шу мустакил экспертлар махсус тайёргарликка, малакасига, тажрибага ва шу турдаги хизматни амалга ошириш учун рухсатномага эга булишни талаб килинар эди. Аудиторлик хизмати бу воситачилик хизмати булиб, у молиявий ахборотни хакикийлигини тасдиклашдир.
Хакикий ахборотнинг мавжудлиги молияий хисобнинг самарадорлигини оширишга имкрн яратади хамда турли туман иктисодий карорларнинг натижаларини бахолаш имкониятини беради.
Аудитор текширувини мажбурий булмаган холларда хам утказиш ахамиятга эга. Бозор шароитида корхоналар, кредит муассасалари ва бошка хужалик субъектлари мулки, пул маблагларини ишлатиш, тижорат операцияларини ва инвестицияларни жалб килиниши буйича шартномавий муносабатларини амалга оширадилар. Бу муносабатларнинг ишончлилиги албатта молиявий ахборотлардан фойдаланиш имконияти билан боглик. Ахборотнинг аниклигини мустакил аудиторлар тасдиклайди.



Download 123.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling