Mavzu: Bir bosh bo‘lakli gaplar

Test savollari:

1. Qaysi gapdagi fe'lga nisbat qo‘shimchasi qo‘shilgan?

a) Olim tajribani sinadi.

b) Navbatchi sinfni tozaladi.

c) Behzod topshiriqhi bajardi.

d) Hamma masalliq qozonga solindi.

e) Xalqimiz tinchlik uchun kurashdi.

2. Majhullik nisbati qo‘llangan gapni belgilang.

a) Ko‘chalarda ko‘rkam imoratlar qad ko‘tardi.

b) Ko‘chalarga asfalt yotqizildi.

c) Korxonalar o‘z muddatida ishga tushirildi.

d) Shahar jamolidan ko‘zlar quvondi.

e) Gulgun hayotda ko‘ngil yashardi.

3. Birgalik nisbatdagi fe'l qo‘llangan gap qaysi qatorda berilgan?

a) Mehri oyisiga qarashdi.

b) Salim dadasi bilan uchrashdi.

c) Qushlar bir-birini cho‘qishdi.

d) Javlon maktab sha'ni uchun kurashdi.

e) Shahrimiz tobora go‘zallashdi.

4. Quyida berilgan qaysi gapda fe'l nisbatlari noto‘g'ri tahlil qilingan?

a) Bu yo‘ldan istiqlolga, g'alabaga va ozodlikka boriladi. (majhullik nisbati)

b) Shahobiddin muzdek suvda yuvindi. (o‘zlik nisbati)

c) Quyosh bulutlar ortiga yashirindi. (majhullik nisbati)

d) Ikki kundan keyin xabarchilar kelishdi. (birgalik nisbati)

e) Haydovchi mashinani tezlatdi. (orttirma nisbat)

5. Fe'l nisbatlari noto‘g'ri tahlil qilingan qatorni toping.

a) Maktabda sinfdan tashqari tadbirlar ancha jonlandi. (aniqlik nisbati)

b) O‘qituvchilar ham ta'lim-tarbiya ishlarini jonlantirmoqdalar. (orttirma nisbat)

6.Harakat nomi bilan ifodalangan ega qaysi qatorda berilgan?

A.Ko‘chat ekish oyligi bahorda boshlanadi

B.Ilmli ming yashar, ilmsiz bir

S.A`lo o‘qish – asosiy maqsadim

D.Yalqov bilan anqov –dushman uchun katta ov

E.Barcha lavob to‘g‘ri

7,Faqat ergashtiruvchi qo‘shimchalar berilgan qatorni aniqlang

A.-kim,agar,chunki,basharti,

B.Shuning uchun, natijada,va lekin

S.-mi,-yu,-ku.-da

D.-sari,-dek,-gacha.toki

E.barcha javob to‘g‘ri

8,Kelishik qo‘shimchalari bilan birikkan so‘z birikvasini toping

A,Moviy osmon,Zuhro yulduzi

B.Tog‘ning cho‘qqisi ,kitobni o‘qimoq

S.Yoqimli ko‘y,dala yumushlari

E.Katta ko‘ch ,qizil olma

9.Qo‘shma gap berilgan qatorni toping

A.Tartib-intizomning eng zo‘r maktabi-oila

B.Kishilikning har bir bilimi mushohadadn boshlanib ,undan tushuncyaga utadi

S.Tirishqoqlik ilm sari yagona yo‘ldir

D.Bilim faqatgina bilimgina kishini ulug‘vor qiladi

E.barcha javob to‘g‘ri

10.Matnda qo‘llangan qo‘shma gap turini aniqlang

Aql faqat insongagina xos bo‘lgan to‘g‘ma quvvat,ruhiy kuch bilan bog‘liqdir.Inson tushunish,fahmlash,muhokama qilish o‘yla, ko‘rish,fikrlash quvvatiga tug‘ilishidan ega bo‘ladi va ularning qanday vujudga kelganini o‘zi ham bilmaydi

A.Ergashtiruvchi bog‘lovchilar

B.Teng bog‘lovchilar

S.bog‘lovchi yuklamalar

D. nisbiy so‘zlar

E.To‘g‘ri javob berilmagan

MAVZU: Hol ergash gapli qo‘shma gaplar

MAQSAD: Kurs tinglovcilariga hol ergash gapli qo‘shma gaplar haqida umumiy va chuqur ma’lumot berish ko‘zda tutiladi

KUTILADIGAN NATIJA: Kurs tinglovcilariga hol ergash gapli qo‘shma gaplar haqida umumiy va chuqur ma’lumotlarga ega bo‘lishlari kerak.

Zarur jihozlar: gazeta, jurnal,yangi adabiyotlar , plakat va videoproyektor

mavzuning texnologik xaritasi

Fan: O‘zbek tili grammatikasining nazariy masalalari Mavzu: Hol ergash gapli qo‘shma gaplar Soatlar soni: 2 soat
Mavzuning qisqacha ta’rifi (Davlat talablariga asosida) Hol ergash gapli qo‘shma gaplar-bosh gap tarkibida hol vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma`nosini izohlab keluvchi yoki bosh gap orqali ifodalangan mazmunning sababi , maqsadi , sharti , payti , holati , miqdor-darajasi kabilarni bildirgan ergash gaplar . Hol ergash gaplar bosh gapga nisbiy so‘zlar , shart mayli shakllari ; sabab , maqsad , shart bog‘lovchilari ; deb so‘zi yordamida bog‘lanadi .
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi Metod: Og‘zaki bayon qilish, “Aqliy hujum” metodi, davra suhbati, o‘zaro tajriba almashish, Vositalar (texnik va didaktik): tarqatma materiallar, savollar, prezentatsiya slaydlari, skoch, marker, flipchart, videoproektor. Nazorat: Og‘zaki nazorat, o‘z-o‘zini nazorat qilish, savol javob. Baholash: Rag‘batlantirish Dars shakli : kichik ma’ruza, suhbat, savol-javob
Nazariy mashg‘ulotning maqsad va vazifalari:
Maqsad: Kurs tinglovcilariga hol ergash gapli qo‘shma gaplar haqida umumiy va chuqur ma’lumot berish ko‘zda tutiladi		Vazifalar: Ta’limiy savol: O‘quvchi nutqini rivojlantirishda qo‘shma gaplarning ahamiyati?
Kutilayotgan natijalar:
Nazariy mashg‘ulot yakunida tinglovchi bilib oladi ( Bilim): Hol ergash gapli qo‘shma gaplar-bosh gap tarkibida hol vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma`nosini izohlab keluvchi yoki bosh gap orqali ifodalangan mazmunning sababi , maqsadi , sharti , payti , holati , miqdor-darajasi kabilarni bildirgan ergash gaplar .		Qaysi savollar beriladi: 1.Ona tili o‘qitishning eng muhim vazifalari?
Nazriy mashg‘ulot yakunida tinglovchi bilib oladi ( Ko‘nikma Hol ergash gapli qo‘shma gaplar-bosh gap tarkibida hol vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma`nosini izohlab keluvchi yoki bosh gap orqali ifodalangan mazmunning sababi , maqsadi , sharti , payti , holati , miqdor-darajasi kabilarni bildirgan ergash gaplar .		Qaysi savollar beriladi: 1.Uzluksiz ta’lim va turlari? 2.Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining nechanchi sinflarida qo‘shma gaplar o‘rganiladi?
Amaliy mashg‘ulot yakunida tinglovchi bilib oladi ( Malaka): Hol ergash gapli qo‘shma gaplar-bosh gap tarkibida hol vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma`nosini izohlab keluvchi yoki bosh gap orqali ifodalangan mazmunning sababi , maqsadi , sharti , payti , holati , miqdor-darajasi kabilarni bildirgan ergash gaplar .		Qanday topshiriqlar beriladi? Kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari nimalardan iborat?
Dars jarayoni va bosqichlari:
Ishning nomi	Bajariladigan ish mazmuni		metodi	Vaqt (daqiqa)
1-bosqich: tashkiliy qism.	Tanishuv va davomatni aniqlash		Xotira mashqi	5
2-bosqich: Refleksiya. Ehtiyojlarni aniqlash	Mavzu bo‘yicha savol-javob orqali tinglovchilarning ushbu mavzuga tayyorligi va ehtiyojlari aniqlanadi		savol-javob	10
3-bosqich: Mavzu bayoni	Mavzuni reja asosida yoritish: 1.Hol ergash gapli qo‘shma gaplar. 2.Ergash gaplarning bosh gaplarga bog‘lanishi.		Slaydlar asosida kichik ma’ruza. Aqliy hujum O‘zaro tajriba almashish	10 10 10 5
4-bosqich: Mustahkamlash:	Kurs tinglovcilariga hol ergash gapli qo‘shma gaplar haqida umumiy va chuqur ma’lumot berishda interfaol o‘yinlar va zamonaviy o‘qitish metodlardan foydalaniladi		Guruhlarda ishlash.	10
5-босқич: Baholash. Dars yakuni	Xulosa (savol-javob, fikr mulohazalar va takliflar)		Guruhlarni baholash Savol-javob	10 5
6-bosqich: Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar (uyga vazifa)	Mavzuga oid savollar Tegishli adabiyotlar tavsiya qilinadi.		Og‘zaki	5

Nazariy mashg‘ulotning borishi:

1-bosqich: O‘qituvchi mavzuni tanishtiradi. Mashg‘ulotga zarur bo‘lgan jihozlar bilan ta’minlash

2-bosqich: Tinglovchilarning mavzuga oid bilimlari va ehtyojlarini aniqlash maqsadida og‘zaki savol-javob o‘tkaziladi.

3-босқич. Mavzuni reja asosida yoritish:

Slaydlar yordamida kichik ma’ruza., o‘quvchilarning nutqini o‘stirishning eng muhim vazifalardan biri ekanligi. Pedagog faoliyati birinchi navbatda shaxs imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishdan iboratligi, uning bilim va malakalarini vatan ravnaqi va taraqqiyoti uchun yo‘naltirishga qaratilishi.

4-bosqich: Mustahkamlash: Kurs tinglovcilariga hol ergash gapli qo‘shma gaplar haqida umumiy va chuqur ma’lumot berishda interfaol o‘yinlar va zamonaviy o‘qitish metodlardan foydalaniladi

5-bosqich: Savol – javob asosida o‘qituvchining mavzuni mustahkamlash bo‘yicha xulosasi bayon qilinadi

6-bosqich: O‘qituvchi mashg‘ulot yakunida umumiy xulosalar bildiradi va adabiyotlar tavsiya qiladi.

Reja:

1.Hol ergash gapli qo‘shma gaplar.

2.Ergash gaplarning bosh gaplarga bog‘lanishi.

Hol ergash gapli qo‘shma gaplar-bosh gap tarkibida hol vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma`nosini izohlab keluvchi yoki bosh gap orqali ifodalangan mazmunning sababi , maqsadi , sharti , payti , holati , miqdor-darajasi kabilarni bildirgan ergash gaplar .

Hol ergash gaplar bosh gapga nisbiy so‘zlar , shart mayli shakllari ; sabab , maqsad , shart bog‘lovchilari ; deb so‘zi yordamida bog‘lanadi .

Hol ergash gaplar holning ma`no turlariga muvofiq o‘z ichida payt , o‘rin , sabab , maqsad , shart , miqdor-daraja ergash gaplar singari bir necha turga bo‘linadi . Buni quyidagi chizmada ifodalashimiz mumkin .

Hol ergash gapli qo‘shma gap	Savoli	Qolipi	Ma`no turi
1. Kechqurun osh suzsak , bir nasiba kam . 2.Qayerda ahillik bo‘lsa , o‘sha yerda qut-baraka bo‘ladi. 3.Sizni qo‘rqib ketmasin deb , kechqurun bezovta qilmadik . 4. Soy qanchalik tez oqsa , u shunchalik sayoz bo‘ladi .	Qachon ? Qayerda ? Nega ? Qay darajada ?	-sa -sa deb -sa	Payt ergash gapli qo‘shma gap O‘rin ergash gapli qo‘shma gap Masad ergash gapli qo‘shma gap Miqdor-daraja ergash gapli qo‘shma gap