Mavzu: boshlang'ich sinfda olmosh so'z turkumini o'rgatish mundarija: kirish. I bob. Boshlang`ich sinfda so`z turkumlarini o`rganishxususiystlari

II BOB. Boshlang`ich sinfda kishilik olmoshlarini o`rganish metodikasi

2.1. Boshlang`ich sinflarda olmoshlarning leksik-grammatik xususiyatlarini o`rganish.

OLMOSH TURLARI

Boshlang‘ich ta’limda faqat kishilik olmoshlarini o‘rganiladi.

4-sinfda kishilik olmoshlari haqidagi dastlabki umumiy tushuncha beriladi; ularning kelishik qo‘shimchalari bilan turlanishi va imlosi o‘rgatiladi.

Kishilik olmoshlari bilan o‘quvchilarni tushuntirishda predmetni nomlamasligi, ular faqat ko‘rsatish uchun xizmat qilishi bilan tanishtiriladi. Boshlang‘ich sinfda kishilik olmoshlarini ot bilan almashinib qo‘llanishiga lohida to‘xtalinmaydi. Chunki men, sen olmoshlari hech qachon ot bilan almashinib qo‘llanmaydi: men o‘qiyapman, sen o‘qiyapsan deyish mumkin, lekin Salima chiqyapman, Salima o‘qiyapsan, qiz tikyapman tarzida qo‘llanmaydi. Lekin III shaxs kishilik olmoshi ot bilan almashinib qo‘llanmaydi: qiz tikyapti – u tikyapti. O‘qituvchi kishilik olmoshlari bilan tanishtirayotganda shunga diqqat qaratish lozim.

Kishilik olmoshlarini o‘rgatish jarayonida o‘quvchilarda uyidagi bilim va ko‘nikmalar hosil qilinadi; va men, sen, u, biz, siz, ular kishilik olmoshlari, ular kim so‘rog‘iga javob bo‘ladi; kishilik olmoshlari so‘z turkumi; kishilik olmoshlari 3ta shaxsni birlik va ko‘plikda ifodalaydi; -ni, -ning, qo‘shimchalari men, sen olmoshiga qo‘shilganda o‘zakdagi n tushib qoladi; u olmoshiga –ga, -da, -dan, qo‘shimchalari qo‘shilsa bir n tovushi orttiriladi kabi bilimlar; olmoshlarni nutqda to‘g‘ri va o‘rinli qo‘llash, ularni kelishikli holatda to‘g‘ri yozish, so‘roqlar yordamida aniqlash va farqlash ko‘nikmalari hosil qilinadi.

Men o‘rtoqlarim bilan suhbatlashdim. Sen kelsang, men shu yerdaman, deb qo‘y... U kela qolsa, gaplarimni aytsam!

Birinchi gap o‘qitiladi. -Bu gap kimga tegishli? (Yayraga) -Kim suhbatlashdi? (Yayra) -Men so‘zi o‘rniga Yayra so‘zini qo‘yib aytish mumkinmi? (Yo‘q.. Bolalar qo‘yib o‘qib ko‘radi va ishonch hosil qiladi). Harakatni kim bajaryapti? (Men). Men so‘zi qaysi so‘roqqa javob bo‘ladi? (Kim?) U gapda qaysi bo‘lak vazifasida kelyapti? (Ega) Ikkinchi gap o‘qitiladi: -Bu gapni kim aytyapti? (Yayra) U kimga murojaat qilyapti? (O‘rtog‘iga) Qaysi so‘z o‘rtog‘i so‘zini bildiryapti? (Sen) Sen so‘zi qachon qo‘llanar ekan? (Biror murojaat qilganda qo‘llanadi).