Mavzu: bozor itisodiyotining mazmuni va amal qilishi

MAVZU:BOZOR ITISODIYOTINING MAZMUNI VA AMAL QILISHI

TUZUVCHI:MAMATQULOVA SEVINCH

REJA:

• 1.Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari
• 2.Bozorning turlari va tuzilishi
• 3.Bozor infratuzilmasi va uning xususiyatlari

Bozor iqtisodiyotining mazmuni va uning asosiy belgilari
Bozor iqtisodiyoti bu-tovar ishlab chiqarish,ayirboshlash va boshqaradigan qonun-qoidalari asosida tashkil etiladigan va boshqariladigan iqtisodiy tizimdir.
BOZOR XO’JALIGINING IQTISODIY SUBYEKTLARI
1.UY XO’JALIKLAR-iqtisodiyotning iste’mol sohasida faoliyat ko’rsatuvchi asosiy tarkibiy birlik
2.TADBIRKORLIK SEKTORI-bu iqtisodiyotning daromad(foyda) olish maqsadida amal qiluvchi birlamchi bo’g’inidir
3.DAVLAT SEKTORI-o’z oldiga foyda olishni maqsad qilib olmagan,asosan,iqtisopdiyotni tartibga solish vazifasini amalga oshiradigan turli byudjet tashkilotlari va muassasalarining majmui.

Bozor iqtisodiyotining muhim va umumiy belgilari quyidagilardan iborat:

• Turli shakllardagi mulkchilikning mavjud bo’lishi va unda xususiy mulkchilikning ustuvorligi;
• Tadbirkorlik va tanlov erkinligi;
• Raqobat kurashining mavjudligi;
• Davlatning iqtisodiyotga cheklangan holda aralashuvi;
• Korxona va firmalarning ichki va tashqi shart-sharoitlar o’zgarishlariga moslashuvchanligi;

Bozor iqtisodiyoti

• Klassik yoki sof bozor iqtisodiyoti
• A)Iqtisodiy faoliyat yuritishning xususiy mulkchilikka asoslanganligi;
• B)Kapital va ishlab chiqarishning korxona miqyosida umumlashganligi;
• C)Tadbirkorlar,ishchilar,tovar ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilarning shaxsan erkinligi;
• D)Tadbirkorlarning yuqori foyda olish uchun kurashlari;
• E)Iqtisodiyotning talab va taklifi,erkin bozor narxi va raqobat kurashlari asosida tartiblanishi;
• F)Ijtimoiy tabaqalashuvining kuchayishi;
• G)Noma’lum bozor uchun ishlash;

• Hozirgi zamon rivojlangan bozor iqtisodiyoti
• A)Iqtisodiy faoliyat yuritish mulkchiligining turli shakllari mavjud bo’lishi;
• B)Kapital va ishlab chiqarishning yuqori darajada umumlashganligi;
• C)Iqtisodiyotni tartibga solishda davlatning faol ishtiroki;
• D)Xo’jaliklarni yuritishda reja usulidan foydalanisning kuchayishi;
• E)Ijtimoiy himoyaning kuchliligi;

Iqtisodiyotning to’rtta ustuni
Nima?
Qancha?
Qanday?
Kim uchun?
Iqtisodiy
Iqtisodiy
Reaurslarni
Bozor iqtisodiyotining afzalliklari
Bozor iqtisodiyotining salbiy tomonlari
Raqobatning
Raqobatning
Monopoliyalarning
Texnika
Ta’lim-tarbiya
Madaniyat
Bozor
Ekologiya
Resurslarning
Mehnat
Jamiyat
Fanda
Resurslarning
Mehnat
Jamiyat
Tartibga
Tartibga
Rag’batlantirish
Rag’batlantirish
Bozor
Bozor
Iqtisodiyotni
Iqtisodiyotni
Bozorning asosiy vazifalari

Bozor-sotuvchilar va xaridorlarning oldi sotdi qilish orqali yuz beradigan o’zaro manfaatli va hamkorlik aloqalaridir

• Erkin bozor deganda xaridorlar ham,sotuvchilar ham ko’p bo’lib,ulardan hech biri monopol mavqega ega bo’lmay,bir-birini tezda topa oladigan,raqobat to’la-to’kis hukmron bo’lgan,erkin savdolashuv asoslari shakllanadigan bozor tushuniladi.

• Monopol bozor deb ozchilik xaridorlar va sotuvchilar hukmron bo’lgan monopol narx o’rnatilgan,raqobat cheklangan yoki raqobat umuman bo’lmaydigan bozorga aytiladi.Monopol bozor uchga:monopol raqobatli bozor,oligopolistik bozor,sof monopoliya bozori.

Iste’mol
Ishlab
Ishchi
Qurol-aslaha
Intellektual
Moliya
Bozor turlari
BOZOR INFRATUZILMASI
Bozorda tovarlar va xizmatlarning erkin harakatini ta’minlaydigan muassasalar,tashkilotlar majmui

Bozor infratuzilmasining asosiy unsurlari quyidagilardan iborat:

• Birjalar(tovar,xom ashyo,fond,valyuta) va ularning tashkiliy rasmiylashtirilgan vositachiligi;
• Kimoshdi savdolari,yarmarkalar va birjadan tashqari tashkiliy vositachilik shakllari;
• Kredit tizimi va tijorat banklari,emissiya tizimi va emissiya banklari;
• Aholi bandligini boshqarish tizimi,davlat va nodavlat bandlikka yordam ko’rsatish markazlari(mehnat birjalari);
• Axborot texnologiyasi va ishbilarmonlik aloqalari vositalari;
• Soliq tizimi va soliq inspeksiyalari
• Tijoratxo’jalik xatari sug’urtasi tizimi va sug’urta kompaniyalari;

Maxsus reklama agentliklari,axborot markazlari va ommaviy axborot vositalari agentliklari; Savdo palatalari,ishbilarmon doiralarning ixtiyoriy,davlat,jamoa birlashma(uyushma)lari; Bojxona tizimi;O’rta va oliy iqtisodiy ta’lim tizimi,auditorlik kompaniyalari; Ishbilarmonlik faoliyatini rag’batlantirishga xizmat qiladigan davlat va jamoat fondlari; Maxsus erkin tadbirkorlik zonalari va boshqalar;