Mavzu. Charm ishlab chiqarish texnologiyasi asoslari

Ishlab chikarish partiyasi deb vazni, quritish usuli, terining turi. qalinligi. jinsi, 
ma’lum bir maqsadlarga ishlatiladigan terilarning majmuasiga aytiladi. 

---

Ko‘nchilik zavodlarida hayvon terilardan poyafzal, charm attorlik, texnika va 
kiyimlar uchun turli xil charmlar ishlab chiqariladi. Zavodga terilar konservatsiya qilingan 
holatda keltiriladi 
Charmni ishlab chiqarish o‘z ichiga fizik-kimyoviy jarayonlar va mexanik 
jarayonlarni oladi. Fizik-kimyoviy jarayonlar partiyalar bo‘ycha (partiyada terining 
turi va og‘irligiga ko‘ra 10-100 dona bo‘lishi mumkin), mexanik jarayonlar 
donabay usulida ishlov beriladi. Ishlab chiqarish uslubi qo’llanmasiga ko‘ra bu 
jarayon uchta bosqichga bo‘lish mumkin. 
1. Tayyorlov; 
2. Oshlash; 
3. Pardozlash; 

---

Charm ishlab chiqarish texnologiyasi 
Charm ishlab chiqarishda ko’zlangan maqsad dastlabki ishlov berilgan hayvon 
terisini maxsus texnologiya asosida oshlab charmga aylantirish hisoblanadi. 
Charm texnologiyasi murakkab fizikaviy-kimyoviy jarayonlarda mexanik 
jarayonlardan iborat/ 
Charm texnologiyasi katta energiya, mehnat, suv, va kimyoviy materiallarni 
talab qiladigan jarayonlar ketma-ketligidir. 

---

Charm texnologiyasini mohiyatini quyidagicha tavsiflanadi^ 
1-etap: Hayvon terisining derma qatlamini ajratib olish 
Bu etapda dermaning tuzilishi o’zgartirilib, uni oshlash jarayoniga sekin asta 
tayorlab boriladi. Strukturani o’zgartirish parametrlarini ishlab chiqarish charmdan 
qanday mahsulot ishlab chiqarishga bog’liq (poyabzal ustki, taglik, kiyim uchun)
2-etap: Dermani oshlash 
Bu etapda olingan dermaning strukturasi oshlovchi moddalar yordamida qayd etiladi, 
ya’ni oshlovchi modda turini charm turiga va foydalanish joyiga qarab belgilanadi 

---

3-etap: Charmni shakklantirish 
Bu etapda oshlangan charmlarni fizik-mexanik xossalari shaklantiriladi, 
Charmning tashqi ko’rinishi, geometriyasi pardozlash jarayonida me’yoriga 
etkaziladi. Charm ishlab chiqarish korxonalari quyidagi sexlardan iborat 
bo’ladi: 
1. Tayorlov sexlari 
2. Oshlash oldi sexi 
3. Oshlash sexi 
4. Bo’yash, yog’lash sexlari 
5. Pardozlash sexlari 

---

Ko’nchilik zavodlarining ixtisosligi quyidagicha: 
1.
Poyabzal ustki charmlari ishlab chiqarish 
2.
Poyabzal taglik charmlar ishlab chiqarish 
Tayorlov jarayoni quyidagilardan iborat: 
1.
Tayorlov sexida- ivitish, mashinada merdirizasiyalash (teri 
osti yog’lari olib tashlanadi) 
2.
Kullash 
3.
Kulsizlantirish 
4.
Yog’sizlantirish 
5.
Pikellash 

---

Charmni oshlash jarayoni oshlovchi moddalarning kollagen 
strukturasiga kirib borishi va kollagen polipeptidlari bilan 
ikkilamchi bog’lar hosil qilishdan ibirat. 
Buning natijasida kollagen xossalari tubdan o’zgaradi va derma 
charmga aylanadi. 
Oshlangan charmning mustahkamligi oshadi, issiqqa 
chidamliligi, har xil mexanik ta’sirlarga chidamliligi oshadi. 
Oshlangandan keyin charm chayiladi, ya’ni qoldiq tuzlar 
yuviladi. 

---

Пикеллаб консервалаш. 
Териларни кислота ва туз эритмасида ишлов бериш пикеллаш дейилади. Бу 
усул қўй ва эчки тери тўқимаси учун қўлланилади (ивитиш-куллаш 
жараёнларини ўтаган ва жуни бўлмаган терилар учун). Пикел эритмаси 
асосан 15-20% ли ош тузи билан 2% ли хлорид ёки сульфат кислота 
эритмасидан ташкил топган. 
Пикелланган тери тўқимаси ҳўл жойларда ва ҳўл ҳолатда сақланса 
мағорлайди ва чирий бошлайди. Пикелланган тери тўқимасини яхши сақлаш 
мақсадида у хромланади. 

---

Ivitish operatsiyasini to‘gri bajarilishi keyingi jarayonlarning bajarilishiga va 
charm sifatiga ta’sir qiladi, masalan kam va notekis ivitilgan terilar keyingi 
jarayonlarda burishib, ajinlar paydo bo’lishiga va charmning qattiq chiqishiga sabab 
bo‘lishi mumkin. Juda ko‘p ivitilgan terilarda oqsillar erib ketishi natijasida charm 
mo‘rt bo‘lib qolishi mumkin. Shuning uchun ivitish jarayonini doimo nazorat qilib 
turish lozim. Teri ivitilgandan keyin butun yuzasi bo‘ylab yumshoq, kesilganda och-
qo‘ngir (matovo-belgy) rangda, namligi kamida 67% ni va tarkibida natriy xloridi 
2% ni tashkil qilishi zarur. 

---

Ачитиб консервалаш. 
Ачитиш усули териларни нон ачитқиси билан ишлов беришга айтилади. 
Сувга арпа ёки тариғнинг ёрмаси билан ош тузи аралаштирилганда, нон 
ачитқиси ҳосил бўлади, бу пикеллаш ҳам дейилади. Ун таркибида 
протеолитик ва диастатик ферментлар крахмал, клетчатка ва оқсил 
моддалар бўлади. Ферментлар крахмал ва оқсилларни ҳамда бир қатор 
маҳсулотларни парчалайди. Микроорганизмлар, асосан сутли ва нордон 
бактериялар нон ачитқисини бижғитиб, органик кислоталар ва газлар 
ҳосил қилишига олиб келади. 

---

Консервалашнинг янги усуллари 
Консервалашнинг янги усуллари устида ўзимизда ва бошқа хорижий 
мамлакатларда ишлаш давом этиляпти. Умуман олганда, ош тузининг 
ўрнида органик эритувчиларни, натрий сульфат, сирка кислотаси ва 
бошқа 
моддаларни 
қўллаш 
устида 
ишлар 
олиб 
бориляпти. 
Териларга янгича ишлов бериш гўшт комбинатлари ва чарм хом ашё 
заводларида олиб борилаяпти, яъни пикелланган ярим махсулотларни 
тайёрлаш усулига ҳозирги кунда катта эътибор бериляпти 

---

•