Mavzu: Chekli naflilikning kamayish qonuni va naflilikni oʼlchashni asosiy yondashuvlari

1.3-jadval. Iste'molchilar balansi (raqamli misol)

Tovar muqobilini tanlash	Cheklangan naflilik, MU	Birlik narxi, R	MU / P
X	1500	100	150
Y	600	40	150
Z	450	30	150

Xaridlarning nafliligini maksimal darajaga ko'tarish pul xarajatlarining har bir qo'shimcha birligi uchun bir xil marjinal naf olish sharoitida amalga oshiriladi.
Ammo har qanday tovarlarning marjinal nafliligi nisbati ularning narxlari bilan mutanosib bo'lishi kerak. Aqlli iste'molchi har qanday tovarning marjinal nafini o'z byudjetidan naqd pul xarajatlari bilan muvozanatlashtiradi, quyidagicha ifodalanishi mumkin bo'lgan qoidaga amal qiladi:

XPx+YPy=1,

bu erda X, Y - tovar turlari; Px, Py - ushbu tovarlarning narxi; 1 - iste'molchilar daromadi, uning shaxsiy byudjeti.

Almashtirishlar iste'molchiga nafaqat marjinal (qo'shimcha) naf va marjinal (qo'shimcha) xarajatlarni taqqoslash, balki shaxsiy byudjet hajmiga muvofiq xaridlarni taqsimlash orqali ularning muvozanatli tengligiga erishishga imkon beradi.
Marginal naflilik nazariyasi cheklangan resurslardan maqbul foydalanishga asoslangan ishlab chiqarish samaradorligi muammosiga yangi ilmiy yondoshishga asos yaratdi, bu katta metodologik ahamiyatga ega edi. Birinchi marta cheklash printsipi qo'llanilib, u boshqa iqtisodiy fanlarda ham qo'llanila boshlandi. Iqtisodiy tahlilda tortishish markazi xarajatlardan natijalarga o'tkazildi. Qiymat nazariyasida inqilob sodir bo'ldi. Va nihoyat, iqtisodiy nazariya birinchi marotaba shaxsning iqtisodiy xulq-atvorining sub'ektiv motivatsiyasini boshlandi.


Xulosa
Aytilganlarning hammasidan xulosa qilishimiz mumkinki, iqtisodiy mahsulot tarkibiga tovar ham kiradi (iste'molchi unga kerak bo'lganligi sababli) va xarajatlar (chunki uni ishlab chiqarish uchun resurslar kerak). Tovarlarning ushbu fazilatlari ularning nafliligi (ular bizning ehtiyojlarimizni qondirganligi sababli), noyobligi (ularni ishlab chiqarish uchun cheklangan resurslar zarurligi sababli) va resurslarning intensivligi sifatida namoyon bo'ladi. Iqtisodiy tovarni sotib olayotganda, odamlar buning uchun ma'lum miqdorda pul to'laydilar, bu tovar narxi deb ataladi.
Ikkala yondashuvni taqqoslab shuni ta'kidlash mumkinki, qiymatning mehnat nazariyasi doirasida ta'minot omili hal qiluvchi rol o'ynagan (mahsulot ishlab chiqarishga sarf qilingan mehnat xarajatlarini hisobga olgan holda). Aksincha, marjinal naflilik dasturi nazariyasi iste'molchilarni baholashga qaratilgan. Shunga ko'ra, ikkita yondashuv tabiatan cheklangan edi, ya'ni, ularning hech biri haqiqiy iqtisodiy amaliyotni tushuntirishda mutlaqo haqiqat deb da'vo qila olmadi.
Ushbu qarama-qarshilikdan chiqish yo'lini A. Marshal (1842-1924) nazariy jihatdan asoslab berdi. Uning asosiy xulosasi shundaki, bozor narxlarini shakllantirish jarayonida talab yoki taklifga ustunlik berish, qiymat va bozor narxlarining asosini faqat xarajatlar yoki naflilikda ko'rish noto'g'ri: va qog'oz parchasi yuqori qismini kesib o'tadimi yoki yo'qmi qaychining pastki pichog'i. "
Shunday qilib, qiymatning yagona manbasini, yagona narx bazasini izlashning foydasi yo'q. Karl Marks nazariyasida bunday manba mehnat va faqat mehnat deb hisoblanadi. Avstriya maktabi vakillari bunday yaxlit asosni marjinal naflilikda ko'rishgan. A.Marshal nazariyasida qiymat va narx ta'rifi ham talab tomonida (marjinal naflilik), ham tovarlar ta'minoti (ishlab chiqarish xarajatlari) da yotgan bozor kuchlarining o'zaro ta'sirini yoritishga kamayadi. Shunga asoslanib, tovar qiymati teng ravishda kommunal va ishlab chiqarish xarajatlari bilan belgilanadi. A.Marshal tomonidan amalga oshirilgan marjinal naflilik nazariyasi va klassik qiymat nazariyasining sintezi qiymatning umumiy ilmiy nazariyasini yaratish yo'li.