Mavzu: Dastlabki kimyoviy tushuncha va qonunlar. Kimyoviy formula, valentlik. Darsning maqsadi

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
kundalik turmushda foydalanadigan mineral o‘g‘itlar, biogen elementlar haqidagi ma’lumotlarni media vositalardan izlab topa olish.
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
kimyoviy moddalar haqidagi tushunchalar orqali bilimini oshirib borish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
kimyoviy ishlab chiqarish mahsulotlari va tabiat boyliklarini asrab-avaylashni bilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiyalar:
badiiy va san’at asarlari bo‘lgan me’moriy obidalarni tiklashda kimyoviy birikmalardan foydalanilganligi haqida tushunchaga ega bo‘lish.
Dasrning turi: An`anaviy. Yangi materialni o’rganuvchi dars.
Darsning usuli: Nazariy. Savol- javob
Darsning jihozi: kimyo faniga oid rasmlar, slaydlar va o’quv darsligi.


Darsning tashkiliy qismi:
1. O`quvchilar bilan salomlashish. 2. Navbatchilikni o`tkazish va davomatni aniqlash.
3. Siyosiy daqiqa o`tkazish. 4. O`tilgan mavzuni so`rash baholash.


Yangi darsni rejasi.

1 Mol moda miqdori. 2.Ekvivalentlar qonuni.

3. Avagodro qonunu gazlarning zichligi va nisbiy zichligi.

Yangi darsning bayoni.
1. Moddaning massasi aniq bo‘lganda, uning modda miqdorini aniqlash yoki modda miqdori berilganda uning massasini topish.Bir xil sharoitdagi turli gazlarning bir xil hajmlaridagi molekulalarsoni bir xil bo‘ladi (Avogadro qonuni).Bug‘ holatidagi moddaning va har qanday gazning 1 moli n.sh.da 22,4 l hajmni egallaydi va bu hajm bu molyar hajm deb ataladi.
Gazning zichligini topish uchun formulasidan; Gazning nisbiy zichligini topish uchun esa formulasidan foydalanamiz.1-misol: 22 g karbonat angidrid (normal sharoidda) qanday hajmni egallaydi?Kimyoviy elementlar bir-biri bilan o‘z ekvivalentlariga proporsional bo‘lgan og‘irlik miqdorlarda birikadi yoki almashinadi. Elementning ekvivalentligi deb 1 mol vodorod atomi (1g)bilan birikadigan yoki shuncha miqdor vodorodni oladiganmiqdoriga aytiladi. Elementning nisbiy atom massasining valentliklariga nisbati shu elementning ekvivalentligidir: O‘ksidlarning ekvivalenti:
Mr — oksidning molekulyar massasi;
V — oksid hosil qiluvchi elementning valentligi;
n — oksid hosil qiluvchi elementning shu oksiddagi atom soni.

Asoslarning ekvivalenti: Mr — asosning molekulyar massasi;

n(OH) — asosdagi gidroksid guruh soni.
Kislotalarning ekvivalenti:
Mr — kislotaning molekulyar massasi; n(H) — kislota
tarkibidagi metalga o‘rnini bera oladigan vodorod atomlari soni.

Tuzlarning ekvivalentligi. Mr — tuzning molekulyar massasi;

V — tuz hosil qiluvchi metalning valentligi;
Kimyoviy reaksiyalarda energetik hodisalar.
1.Barcha kimyoviy reaksiyalarda energiya ajralib chiqadi yoki yutiladi.
2. Kimyoviy reaksiya vaqtida issiqlik ajralib chiqsa ekzotermik reaksiyalardeb ataladi.
3. Kimyoviy reaksiya vaqtida issiqlik yutilsa endotermik reaksiya debataladi.
4. Oddiy moddalardan 1 mol murakkab moddani hosil bo‘lishida ajralib chiqadigan yoki yutiladigan issiqlik miqdori moddaning hosil bo‘lishissiqligi deyiladi.
5. Har qanday murakkab moddani oddiy moddalarga qadar parchalanish issiqligi uning hosil bo‘lish issiqligiga teng bo‘lib, ishorasi qaramaqarshitarzda ifodalanadi. (Lavuaz‘ye va Laplas qonuni).Reaksiyalarning issiqlik effekti boshlang‘ich moddalar bilan hosilbo‘lgan mahsulotlarning tabiatiga bog‘liq bo‘lib, reaksiyaning oraliqbosqichlariga taalluqli emas (Gess qonuni).