MAVZU: DEMOGRAFIK STATISTIKA (AHOLI STATISTIKASI) REJA - AHOLI STATISTIKANING O‘RGANISH OB’EKTI.
- O’ZBEKISTONDA RESPUBLIKASI AHOLI STATISTIKASI
AHOLI STATISTIKANING O‘RGANISH OB’EKTI. - Aholi statistikasi – aholi soninihg shakllanish qonuniyatlarini, joylanishi va tarkibini hamda demografik jarayonlari: tug’ilish, o’lish, nikohdan o’tish va ajralish, migrasiya kabi ko’rsatkichlarni o’rganadi.
Aholi sonini aniqlash manbai bo’lib quyidagilar hisoblanadi:
vaqt-vaqti bilan o’tkazilib turiladigan aholi ro’yxati;
aholining tabiiy o’sishi yoki kamayishi bo’yicha ma’lumotlar
Aholining mexanik harakatlari bo’yicha ma’lumotlar
Aholi sonini aniqlashda doimiy yashovchi va mavjud aholi soni, vaqtincha yo’qlar va vaqtincha yashovchilar hisobga olinadi. - Aholi sonini aniqlashda doimiy yashovchi va mavjud aholi soni, vaqtincha yo’qlar va vaqtincha yashovchilar hisobga olinadi.
- DOIMIY aholi deganda aholini ro’yhatdan o’tkazayotganda sanalari (qaysi aholi punktida yashayotganidan qatiy nazar) mazkur aholi punktida doimiy yashovchi aholini tushunamiz.
- Mavjud aholi deganda ro’yhatga olish vaqtida ( yashash joyi doimiy yoki vaqtinchalik bo’lishidan qatiy nazar) mazkur aholi punktlarida bor bo’lgan aholi tushuniladi.
- Vaqtinchalik yo’qlar - aholini ro’yhatga olish momentlaridan boshlab shu aholi punktidan tashqariga ketgan kishilar tushuniladi. Ro’yhatga olinayotganda ular doimiy aholiga kiradi.
- Vaqtincha yashovchilar jumlasiga (kritik) aholini ro’yhatga olish momentida aynan shu joyda hozir bo;gan, lekin doimiy yashash joyidan tashqari bo’lgan shaxslar kiradi.
Aholi (demografiya) statistikasi – ijtimoiy-iqtisodiy statistikaning eng qadimgi va muhim tarkibiy qismi bo‘lib, u aholi yashash sharoitida yoki hayotida yuz bergan demografik hodisa va jarayonlarni statistik hisobga olish va tahlil qilish usullarini ishlab chiqadi va amaliyotda qo‘llaydi. - Aholi (demografiya) statistikasi – ijtimoiy-iqtisodiy statistikaning eng qadimgi va muhim tarkibiy qismi bo‘lib, u aholi yashash sharoitida yoki hayotida yuz bergan demografik hodisa va jarayonlarni statistik hisobga olish va tahlil qilish usullarini ishlab chiqadi va amaliyotda qo‘llaydi.
- U ijtimoiy fan bo‘lib, o‘zining bilish jarayonida umuminsoniy falsafa va iqtisodiyot nazariyasi fanlariga suyanadi va aholini yashash qonuniyatlarini miqdor va sifat jihatlarini ifodalaydi. Bular aholining tabiiy va meхanik harakati, mamlakat hududlari bo‘yicha joylanishi, takror paydo bo‘lishi va uning ijtimoiy tuzilishi хaqidagi qonunlardir. Ilmiy ta’limotga asosan bu qonunlar zaminida jamiyatning ishlab chiqarish munosabatlari – iqtisodiy tuzumi yotadi. Shuning uchun bu qonunlar iqtisodiy tuzum bilan birgalikda o‘rganilishi kerak.
- Har qanday davlat (tuzum)ning aholisi o‘z tarkibi bo‘yicha har хil bo‘ladi va vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib turadi. Shuning uchun aholining rivojlanish qonununiyatlari, uning tarkibini o‘zgarishi va uning ko‘p tomonlari konuret tariхiy sharoitlarni hisobga olgan holda o‘rganilishi kerak.
- Mamlakatimizning bozor iqtisodiyotiga o‘tishi tufayli aholini, jamiyatda ro‘y berayotgan jarayonlarni, turmush sharoitlarini statistik o‘rganishga qiziqish yanada ortib bormoqda, chunki aholi birinchidan ishlab chiqarish jarayonining bevosita ishtirokchisi va ikkinchidan bu jarayon natijasining iste’molchisi хam hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
