Mavzu: Don ekinlari hosilini yig`ishtirish va qabul qilish

Vb va V_t ning tengsizligi (V_b  V_t) shuni ko’rsatadiki, segmentning poyalarni qirqishdagi tezligi o’zgaruvchandir. Tezlik me`yoridan kam bo’lsa, poyalar yaxshi urilmay, urish apparatida ular tikilib koladi. Buni bartaraf =ilish uchun esa kirkuvchi juftlar oraligi va tishlar o’tkirligini talabga javob beradigandek kilib kuyish kerak.

O’rish apparati ishining asosiy parametrlari

Segment-barmokli apparatlar ishi quyidagi ikki ko’rsatkich bilan tavsiflanadi:
— segment bir tomonga harakatlangandagi umumiy uriladigan maydon F_c sm²;
— segment bir barmok yordamida uradigan maydon f_b , sm².
Segment uradigan maydon F_c va bir barmokda uriladigan maydon f_b uzapo kuyidagicha boglanadi:
f_b =kF_s, (136)
k — proportsionallik koeffitsienti (segmentlar oraligi t_c va barmoklar oraligi t_s larning kiymatiga bog’liq).
Baland uradigan urish apparatida segment uradigan maydon F_c (215- a rasm) segment chetki nuktalarining traektoriyasi (SDF) va birinchi barmokning uk chizigi I—I bilan chegaralanadi.
Pichoq 2- holatdan 3- holatga utganda uning AV tigi CF barmokka tuknashib, poyalarni urish boshlanadi. Bunday apparatlarda t_c qt_b bo’lgani uchun kq1 ga teng, demak,
f_b =F_c bo’lib,
bu yerda, F_c=LS, sm²;
L — krivoship yarim aylangandagi mashinaning bosib
o’tgan yuli, sm;
S — segmentning qatnov yuli, sm.
Past uradigan apparatlarda ham segment uradigan maydon F_s = LS ga teng bo’lib, ammo urtadagi barmok F_c (125-b rasm) maydonni bir-biriga teng bulmagan f_b1 va f_b2 bulakka bo’ladi.
f_b1 = 0,68 F_s va f_b2 = 0,32 F_s ekanligi aniqlangan. Demak, k = 0,68 va k = 0,32 ga tengdir.
Pichoq bir katnashida ikki joyda kirkadigan baland uradigan apparatda (125- v rasm) segment uradigan maydon (segmentning AV tiui 2- holatdan 3- holatga utganda) birinchi va ikkinchi barmoklarda uriladigan maydon f_b1  = 0,32 F_c, f_b2= 0,18 F_s, demak, k = 0,32, k = 0,18 ga tengdir. Bundan f_b = f_b Q f_bq 0,32 +0,18 =0,5 F_c; f_b = 0,5 F_s.
Poyani sifatli qirqish uchun har bir barmokka f_b q 60...80 sm² maydondagi boshokli ekin poyalari urilishini rejalashtirish kerak. Ishlayotgan mashinaning tezligi V_M esa yuqorida aniqlangan f_b, n_kr, S va K parametrlarining miqdoriga moc hol da bo’lishi kerak, ya`ni:

O’rish apparatiga ta`sir etuvchi kuchlar va uning ishiga sarflanadigan quvvat

Urish apparatining ish jarayonida segmentga (pichoqqa) kuyidagi kuchlar ta`sir kiladi:
R<sub>k</sub> — poyalarni qirqishga qarshilik kuchi, N;
R<sub>K</sub> — pichoqning inertsiya kuchi, N;
F — pichoqning ishkalan ish ku­chi, N.
Yuqoridagi qarshilik kuchlarini yengish uchun shatunga ta`sir kilayotgan R_sh ning gorizontal tashkil etuvchisi T yuqoridagi kuchlarning yig’indi sidan kam bulmasligi kerak (126- rasm).
Ya`ni: T =P_k+P_K+F . (138)
P_K ning miqdori pichoq uradigan maydon yuzasiga, ekin qalinligi va uning texnologik xususiyatlariga bog’liq bo’lib, baland uradigan apparat uchun kuyidagi formula yordamida aniql anadi:

k — proportsionallik koeffitsienti;
F_c — segment uradigan maydonning yuzasi, m;
z — segmentlar soni;
X_s — segmentning siljish yuli, sm.
Segmentning inertsiya kuchi kuyidagi formula yordamida aniqla­nadi:

Bu kuch segmentning massasi va tezlanishidan kelib chikib, uning siljishiga bog’liqdir. X_s = 0 yoki X_s = 2r ga teng bo’lganda inertsiya kuchi juda katta bo’ladi, ya`ni

P_Kmax =m_cr ².
X_c = r bo’lganda — R_K = 0 (10 - rasm);
bu yerda, a_s — segmentning tezlanishi, m/s;
m_s — segmentlar massasi, kg;
r — krivoship radiusi, sm;
— krivoshipning burchak tezligi, rad/s.
Harakatdagi segmentning ishkalan ish kuchi F uning ogirligi va shatun hosil kiladigan bosim ta`sirida paydo bo’ladigan ishkalan ish kuchlarining yig’indi siga tengdir:
F = F₁ + F₂, (141)
bu yerda, F₁ = f/G_c,
f — ishkalan ish koeffitsienti, 0,25—0,3 ga teng,
G_s — segmentning og’irlik kuchi, 20—22 N ga teng.
F₂ = fN, H.
N — shatun hosil kiladigan bosim, N.

 — shatunning gorizontga engashish burchagi.

T ning kiymatini urniga kuyib:

yuqoridagini yechib

demak, ishkalanish kuchi

Demak, T kuchi kuyidagi kuchlarning yig’indi siga teng:

T = P_K + P_K + fG_c + F₂.
T ma`lum bo’lsa, kuchlar diagrammasini chizib, krivoship barmogidagi buralish momentini, maxovikdagi inertsiya momentini, yuritish mexanizmi zvenolarining parametrlarini va segmentni yuritishga sarf bo’ladigan quvvatni aniqlash mumkin.
Masalan, segment dastasini mustaxkamlikka xisoblashda kuyidagi kuchdan foydalanish mumkin:

l — segmentlar dastasining uzunligi, m;
q₀ — qirqish va ishkalan ishdagi solishtirma qarshilik, 750 N/m deb qabul qilingan;
m_sh — shatunning massasi, kg. 
Ekin poyasini qirqishga, ishkalan ish kuchi va pichoqning inertsiya kuchini yengishga sarf bo’ladigan quvvat:
N=TV_c, (143)
T — segmentlar harakatiga ko’rsatiladigan qarshilik kuchi, N;
V_s — segmentning tezligi, m/s.
Segmentni harakatlantirishga sarflanadigan quvvat (ishkalan ishni xisobga olganda) o’simlik poyalarini qirqishga sarflanadigan quvvatdan ortiqdir. Segment ishiga sarf bo’ladigan quvvat, tezlik va tezlanishni xisobga olgan hol da kuyidagi formula yordamida aniqlanadi:

Inertsiya kuchi R_K ning maksimal kiymati uchun:

bo’ladi.
O’rish apparati ishiga ta`sir etadigan hamma ko’rsatkichlarni xisobga olganda, uning ishiga sarflanadigan quvvatning miqdori o’zgaruvchandir.
Vaqt birligi ichida segment uradigan maydonning yuzasi ortishi bilan quvvat sarfi ham oshadi. Bir katnovda ikki joyda kirkadigan baland uradigan apparat boshqa apparatlarga karaganda 30...40% kam quvvat sarflaydi. Past uradigan apparatda urta barmokda tezlik kam bo’lgani uchun ko’p quvvat sarflanadi. Bundan tashqari, quvvat sarfiga segment tigining o’tkirligi ham ta`sir kiladi. Agar ti...ning qalinligi 30 mkm dan 130 mkm gacha ko’paysa, quvvat sarfi 20...50% ga oshadi.