Мавзу: Доривор ўсимликлар хомашёларини стандартлаш давлат тизими

3-боб. Доривор ўсимликларни йиғиб олиш бўйича зарур амалиёт
15. Ҳосилни йиғиб олишнинг энг мақбул вақти (мавсум/давр/сутканинг қисми) биринчи навбатда биологик фаол таркибий қисмларнинг сифати ва миқдори бўйича, сўнгра фойдаланиладиган доривор ўсимлик қисмларининг умумий йиғиб олиниши бўйича белгиланиши керак. Ҳосилни йиғиб олиш вақтида бегона моддалар ва ўтлар ёки заҳарли ўсимликлар доривор ўсимлик хом ашёларига тушмаслиги керак.
16. Доривор ўсимликларнинг ҳосили энг мақбул шароитларда, юқори намликдан ҳоли, хусусан шудринг ёки ёмғир ёғмаган вақтларда йиғиб олиниши лозим. Агар ҳосилни йиғиб олиш юқори намлик шароитида амалга оширилса, йиғиб олинган хом ашё қуритиш учун дарҳол ёпиқ қуритгичларга ўтказилиши зарур.
17. Кесиш асбоблари, тозалаш машиналари ва бошқа мосламалар тоза ва соз ҳолда бўлиши керак. Улар тоза, қуруқ, шунингдек ҳашаротлар, кемирувчилар, қушлар ва бошқа зараркунандалар, чорва ҳамда уй ҳайвонлари мавжуд бўлмаган жойда сақланиши керак.
18. Йиғиб олинган доривор ўсимлик хом ашёсига микробларнинг тушишини олдини олиш мақсадида, хом ашё имкон қадар тупроқ тушишидан ҳимояланиши лозим. Ўсимликларнинг ерости қисмларидан (масалан, илдизларидан) олинган хом ашё йиғиб олингандан сўнг дарҳол тупроқдан тозаланиши лозим. Йиғиб олинган доривор ўсимлик хом ашёлари дарҳол тоза ва қуруқ идишларга (масалан, тоза саватлар, қуруқ қоплар) жойлаштирилиши керак.
19. Ҳосилни йиғиб олиш учун ишлатиладиган барча идишлар тоза ҳолда, ҳашаротлар, кемирувчилар, қушлар ва бошқа зараркунандалардан ҳимояланган, чорва ёки уй ҳайвонлари ета олмайдиган қуруқ жойларда сақланиши лозим.
Бунда, идишлар аввалги ҳосилдан олинган доривор ўсимликлар ва бегона моддалар билан ифлосланмаган бўлиши керак. Пластик идишлардан фойдаланганда, уларда моғор пайдо бўлишига олиб келадиган намлик қолдиқлари бўлмаслиги лозим.
20. Доривор ўсимлик хом ашёсининг ҳар қандай механик шикастланишига ёки сиқилишига йўл қўймаслик лозим (масалан қоплар ёки халталарнинг ҳаддан ташқари зич жойлаштирилиши, уларнинг бир-бирининг устига қўйилиши каби ҳолатлар).
Микроблар билан ифлосланиш ва маҳсулот сифатини йўқотишнинг олдини олиш мақсадида хом ашёни йиғиб олиш ва текшириш вақтида зарарланган доривор хом ашёлар чиқариб ташланиши лозим. Бунда, зарарланган доривор хом ашёлар такроран текширилиши ҳамда яроқли деб топилса, қайта ишлашга юборилиши зарур.
21. Доривор ўсимликларни йиғиб олиш бўйича режа уларнинг барқарор йиғиб олинишини таъминлаши ҳамда ҳар бир доривор ўсимлик турига ва уларнинг ишлатиладиган қисмларига (илдизлар, барглар, мевалар ва бошқалар) мос келадиган йиғиб олиш қоидаларини ўз ичига олиши зарур.
22. Доривор ўсимликларни йиғиб олишдан олдин экспедиция учун зарур бўлувчи маълумотлар, хусусан ўсимликларнинг географик тарқалиши ва зичлигини аниқлаш лозим.
23. Доривор ўсимликларни йиғиб олишда ушбу жараённинг маҳаллий аҳолига ижтимоий таъсири ўрганилиши ва мазкур фаолиятнинг экологияга таъсири таҳлил қилиб борилиши лозим.
24. Доривор ўсимликларни йиғиб олишда давлат фармакопеяси ёки буюртмачи томонидан кўрсатилган, доривор ўсимлик маҳсулотлари учун бошланғич материал сифатида тавсия этилган ўсимлик тур (нав)лари танланиши керак.
25. Доривор ўсимликларни йиғиб олиш жараёни ёввойи ўсимликларнинг кўпайишига олиб келмаслиги ҳамда доривор ўсимликларнинг яшовчанлигига зарар етказмаслиги лозим.
Йиғиб олиш жараёнида доривор ўсимликлар йиғиб олинадиган майдондаги ушбу доривор ўсимлик турларининг тарқалиш зичлиги аниқланиши керак.
26. Ўсимликларни йиғиб олишнинг шундай тизимларидан фойдаланиш керакки, улар атроф-муҳитга салбий таъсир кўрсатмаслиги зарур. Мақбул тизимни танлаш ўсимлик турининг ўзига хослиги ва қайси қисм(лар)и йиғиб олинишига боғлиқ ҳолда амалга оширилиши лозим.
Масалан: дарахт ёки буталарнинг илдизларини йиғиб олишда уларнинг асосий илдизлари сақлаб қолинган ҳолда қазиб олиниши ва фақат баъзи ён илдизлари кесиб олиниши ёки доривор хом ашё пўстлоғи бутунлай тозаланмасдан, бўйлама чизиқ йўналишида, фақат бир томонидан кесиб олиниши мумкин.
27. Доривор ўсимликларни кўп миқдордаги пестицидлар ва бошқа зарарловчи моддалар қўлланиладиган жойда ёки уларга яқин жойларда, масалан, йўллар, дренаж ариқлари, шахталар ва заҳарли моддалар чиқарилиши мумкин бўлган саноат майдончаларида тўплаш мумкин эмас.
Доривор ўсимликларни гўнгдаги микроблар билан ифлосланишининг олдини олиш мақсадида уларни яйлов жойларида ва уларнинг яқинида, шунингдек дарёларнинг қуйи оқимидаги қирғоқларда йиғилишига йўл қўйилмайди.
28. Йиғиб олинган доривор ўсимлик хом ашёсини бирламчи ишлов бериш жойига ташиш вақтида у ҳашаротлар, кемирувчилар, қушлар ва бошқа зараркунандалардан, шунингдек чорва ва уй ҳайвонлардан сақланиши лозим.
29. Агар доривор ўсимлик хомашёсини йиғиш жойи уни қайта ишлаш жойидан узоқ масофада жойлашган бўлса, доривор ўсимлик хом ашёсини ташишдан олдин уларни очиқ ҳавода қуритиш зарур.
Сарҳил ҳолда қайта ишлаш талаб этиладиган доривор ўсимлик хом ашёсининг сифати микробли ферментация ва иссиқлик таъсирида бузилишининг олдини олиш мақсадида у қисқа вақтда йиғиб олиниб, дарҳол қайта ишлаш жойига етказилиши керак.
Доривор ўсимликларнинг бир нечта қисмлари йиғиб олинганда, улар алоҳида идишларда йиғилади ва ташилади. Бунда, уларнинг ўзаро аралашиб кетмаслиги таъминланиши лозим.
30. Доривор ўсимлик хомашёсини йиғиб олиш жараёнида ишчилар дерматит қўзғатувчи ва заҳарли ўсимликлар, касаллик ташувчи ва заҳарли ҳашаротлардан ҳимоя воситаларидан фойдаланиши лозим.