Mavzu: Ekologik xavsizlik va ekspertiza Reja: Ekologik хavsizlikning asosiy yo’nalishlari. Ekologik ekspertiza

 

---

Davlat ekspertizasini o’tazish muddati haqida. 
Davlat ekspertizasini o’tazish muddati 30 kundan oshmasligi va ayrim, o’ta 
murakkab sharoitlarda, Тabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitasi raisi - bosh 
davlat eksperti ruxsati bilan 2 oydan oshmagan muddatga uzaytirilishi mumkin. 
Ushbu ekspertiza faoliyatini moliyalash buyurtmachilar hisobidan bo’ladi. Qonun 
fuqarolar, fuqorolar yig’ini, o’zini o’zi boshqarish organlariga, nodavlat notijorat 
tashkilotlari tomonidan jamoat ekspertizasini o’tkazishga ham imkon beradi. 
Chunki O’zbekiston Respublikasi fuqorolarning konstitutsiiyaviy huquqi qulay va 
xavfsiz atrof tabiiy muhitda va bu haqda qonun bilan chegaralanmagan tarzda 
axborot olishi mumkin. Ekologik ekspertiza nuqtai nazaridan, ular o’z mablag’lari 
hisobiga, davlat ekspertizasidan tashqi mustaqil holda ekologik ekspertizani 
o’tkazishlari mumkin. Faqatgina jamoat ekologik ekspertiza xulosasini tekshirib 
ko’rish hamda sudga da’vo e’tirozi bilan chiqish imkonini beradi. Ekologik audit 

---

uch xil ya’ni, - ishlab chiqarish ekologik ekspertiza; - hududiy ekologik ekspertiza; 
- ekologik konsalting ko’rinishida olib boriladi. Ishlab chiqarish ob’ektlarini 
ekologik auditlashning maqsadi atrof-muhitni muhofaza qilishga doir talab va 
yuriqnomalarga korxonalarning moliyaviy-xo’jalik faoliyati to’g’ri kelishi, tabiatni 
muxofaza qilish tadbirlari bo’yicha tavsiyanomalarni tayyorlash hamda tabiiy 
resurslardan foydalanishdagi sarf 
- xarajatlarni tekshirishdir. Ekologik 
ekspertizaning xar qanday turi uning ob’ektlarini qo’llash va ularni amalga oshirish 
mumkinligi 121 haqidagi xulosani berish bilan yakunlanadi. Umuman olganda, 
ekologik ekspertizalash jarayoni 5 ta bosqichni o’ziga qamrab oladi: -ekspertizani 
belgilash, -axborotlarni to’plash, umumlashtirish va baxolash, -dastlabki xulosani 
shakllantirish va u bilan jamoatchilikni tanishtirish, -ekspertiza xulosasini taqdim 
qilish va yuqori vakolatli organlar tomonidan tasdiqlash, -nizolarni hal qilish. 
Ekologik ekspertizaning quyidagi turlari mavjud: -davlat ekologik ekspertizasi; -
jamoatchillik ekologik ekspertizasi; -ekologik audit. Ekologik ekspertiza quyidagi 
prinsiplarga asoslangan bo’lib ular : qonuniylik, xolislik, asosiylik, majburiylik, 
ekologik xavfsizlik, komplekslilik, oshkoralik, mustaqillilikdir. Shu bilan 
birgalikda ekologik ekspertizaningquyidagi ob’ektlari va su’bektlari majud: 
ob’ektlari: dasturlar, konsepsiyalar, sxemalar, rejalar, loyixalar, maxsulotlar, 
materiallar, texnologiyalar. Sub’ektlari: tabiatni muxofaza qilish davlat 
qo’mitasining davlat eksperti, buyurtmachi, ekologik auditorlar (firmalar). 
Ekologik ekspertiza quyidagi tartibda olib borladi: -xujjatlarni tekshirish; -
ma’lumotlarni taxlil qilish; -baxolashning to’g’riligini tekshirish; -ekologik 
xavfsizlik darajasining baholanganligini tekshirish; -ekologik chora-tadbirlarning 
amalga oshirilganligini tekshirish; -loyixalarning asosliligini tekshirish; -
xulosalash. Ekologik xavfsizlikning muhim jihatlaridan yana biri bu ekologik 
muammolarni o’rganish va uning inson hayot faoliyati xavfsizligiga ta’sir qiluvchi 
122 ekologik muammolarni o’rganish bilan bevosita va bilvosita bog’liq Ekologik 
muamolarni o’rganishda eng avvalo, quyidagi muhim yo’nalishlarni o’rganish 
lozim: - biogenotsenozlarning fan-texnika va jamiyat jamiyat taraqqiyoti tufayli 
yuzaga kelgan ekologiyasini, ularga antropogen (insonning tabiatga bo’lgan) 

---

ta’sirlarining turli ko’rinishlarini; -o’zgargan muhitning inson va jamiyatga 
ko’rsatgan aks ta’sirini; - insonning ma’naviy jihatdan tubanlashishi (yovuzlik, 
bosqinchilik, zo’rlik va boshqalar). Ekologik muammoni hal etishning ilmiy tahlili 
uchun uning ijtimoiy turmushining turli tomonlari bilan bog’liqligini ochib berish 
va katta ijtimoiy hamda insonparvarlik masalalariga murojat etish muhimdir. 
Qurilishga yoki boshqa maqsadda ishlatishga mo’ljallangan sanoat korxonasining, 
biror qurilma yoki asbobning tabiiy muhitga ta’sirini aniqlash uchun ular ekologik 
ekspertizadan o’tkaziladi. Ekspertizaning asosiy vazifasi tabiiy muhitni insonning 
zararli faoliyatidan muhofazalashdir. Sanoat korxonalari, suv inshootlarini kurish 
yoki ta’mirlash loyihalarini ekspertizadan o’tkazish, yo’l qo’yilgan xato va 
kamchiliklarni tuzatish imkoniyatini beradi. Ekspertizada qurilish va ta’mirlashdan 
tashqari, davlat standartlari, kimyoviy moddalarning ko’llanish texnik sharoitlari, 
transport vositalari va ularni ishlatish vaqtida muhitga tarqatilgan zararli 
moddalari, shovqin, elektromagnit to’lqin kabilar bilan ta’sirni kamaytirish 
maqsadida maxsus qurilmalar quriladi.