Mavzu: Ekologik xavsizlik va ekspertiza Reja: Ekologik хavsizlikning asosiy yo’nalishlari. Ekologik ekspertiza

Ekspertizalarning davlat va tashkilot turlari. 
Ekspertizalarning davlat va tashkilot turlari bor. Davlat ekologik ekspertizani 
tabiatni muhofazalash davlat qo’mitasi o’tkazadi. Ko’p qirrali muhim qurilishlarni 
har tomonlama. mukammal o’rganish maqsadida har xil mutaxassislardan: iborat 
ekspert komissiyalari tuziladi. Тashkilotlarning ekologik ekspertizasini vazirlik va 
tashkilotlarning tabiatni muhofazalash bo’limi va sanitar-epidemiologiya bo’limi 
xodimlari o’tkazadilar. Ekspertiza davlatning ekologiyaga oid qonun va 
qoidalariga asoslanib olib boriladi, chiqariladigan chiqindi va salbiy ta’sirlar 
me’yornomada ko’rsatiladi 123 (REChM) va undan oshib ketmasligiga alohida 
ahamiyat beradi. Sanoat yoki asbob-uskunani ekologik jihatdan sozligini va 
xavfsizligini ularning ma’lum miqdordagi mahsulotga chiqariladigan chiqindi va 
uning toksik xususiyatlari belgilaydi. Agar yangi texnologik jarayon oldingisiga 
nisbatan kamroq chiqindi chiqarsa, u ekologik xavfsizroq hisoblanadi. Ekologik 
ekspertizada tabiiy muhitga zarar yetkazish orqali xalq xo’jaligiga yetkaziladigan 

---

zararlar ham hisoblanadi. Zararlar quyidagi uch xilga ajratiladi: bo’lishi mumkin 
zarar, bo’ladigan zarar va oldi olingan zarar. Bo’lishi mumkin zararlar tegishli 
choralar ko’rilmagandagi miqdorni ko’rsatadi. Choralar ko’rilgandan so’ng ham, 
xalq xo’jaligiga yetkazilgan zararlar bo’ladigan zarar hisoblanadi. Bo’lishi mumkin 
bo’lgan zarardan yana bo’ladiganini ayirsak oldi olingan zarar miqdori kelib 
chiqadi. Zararlarni hisoblashda quyidagilarga asoslaniladi: muhitning ifloslanish 
darajasi, 
muhitning 
ifloslanishini 
inson 
salomatligiga ta’siri darajasi, 
kasalliklarning ko’payishidan xalq xo’jaligiga keladigan zarar, qishloq xo’jaligi, 
chorvachilik va sanoatga keladigan zarar, havo tarkibining o’zgarib, kislotali 
yomg’irlar ta’sirida inshootlarni, tarixiy obida va haykallarning buzilishini 
tezlashishidan keladigan zarar kabi ko’p masalalar inobatga olinadi. Zararlarni 
birlamchi va ikkilamchi xillari bor. Birlamchisi ishlab chiqarish jarayonlari bilan 
bog’liq, ikkilamchisi chiqarilgan mahsulotni ishlatish, ishdan chiqqanlarini 
yo’qotish bilan bog’liq. Тabiiy muhitga keltiriladigan zarar iqtisodiy va ekologik 
bo’lishi mumkin. Iqtisodiy zarar muhitning ifloslanishi natijasida biror 
xo’jalikning dehqonchiligi va chorvachiligiga keltirilgan zarar bo’lib, uning o’rnini 
pul bilan qoplasa bo’ladi. Ekologik zarar biror shaxs yoki aniq tashkilotga tegishli 
bo’lmay, u tabiiy muhitni zararlash orqali inson salomatligiga va faoliyatiga salbiy 
ta’sir ko’rsatadi. Ekologik zararni o’z vaqtida ikkiga bo’lish mumkin. Birinchi 
guruhda keltirilgan zararlarni yo’qotish maqsadida qayta tiklash, ta’mirlash ishlari 
o’tkaziladi. Ikkinchi xil guruh zararlarni tiklab bo’lmaydi. Bunga asosan qazilma 
boyliklarni ishlatishda isrofgarchilikga yo’l qo’yish va ularni butunlay yo’qotib 

---

yuborish 
kiradi. 
Bunday ishlardan keladigan zararni hisoblab bo’lmaydi. 124 Хulosa sifatida 
umumlashtirib tabiiy muhitga keltiriladigan zararlarning quyidagi guruhlarini 
ko’rsatish mumkin: 1. Havoni tabiiy muhitga va inson salomatligiga zarar 
keltiruvchi moddalar bilan ifloslantirish. 2. Хo’jasizlik bilan suvni isrof etish va 
suv havzalarini ifloslantirish. 3. Yerlarni sanoat, qurilish, maishiy chiqindilar bilan 
ifloslantirib, ularni qayta tiklash (rekultivatsiya) choralarini ko’rmaslik. 4. O’rmon, 

---

to’qay va cho’l o’simliklarini yo’qotadigan ishlar. 5. Ovchilik qoidalarini buzish va 
jonivorlar yashaydigan muhitni ifloslantirish. 6. Dehqonchilikda zaharli kimyoviy 
moddalardan foydalanish tartiblarini buzish. 7. Qayta tiklanmaydigan qazilma 
konlardan xo’jasizlarcha bir tomonlama foydalanib, kon va kon sanoati korxonalari 
atrofini zararli chiqindilar bilan shikastlab, qayta tiklash choralarini ko’rmaslik. 
O’z ish faoliyati yoki layoqati tufayli tabiatga zarar keltirgan shaxslar tashkiliy, 
iqtisodiy va hatto jinoiy javobgarlikka tortiladi.