Mavzu Ekologiya va Demografiya Reja

Ekologiya fanidan mustaqil ish

Andijon Mashinasozlik Insitituti Mashinasozlik texnologiyasi fakulteti MTMICHJA ýònalishi 3-kurs K_12_20 talabasi G'ayratov Nurmuhammadning tayyorlagan taqdimoti

Ekologiya fanidan mustaqil ish

Mavzu

Ekologiya va Demografiya

Reja

• 
  1 Ekologiya
  
• 
  2 Demografiya
  
• 
  3 Demografik jarayonlarni tatqiq etishning ahamiyati
  

EKOLOGIYA— organizmdan har xil darajada yuqori turadigan sistemalar; populyatsiyalar, biotsenozlar, biogeotsenozlar (ekosistemalar) va biosferaning tuzilishi, ularda kechadigan jarayonlarni oʻrganadigan biologiya fanlari majmui. Ekologiyani organizmlar va ular bilan atrof muhit oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlarni oʻrganadigan fan sifatida ham talqin qilinadi. Ekologiya oʻrganadigan obʼyektlariga koʻra, umumiy va xususiy ekologiyaga ajratiladi.

Ekologiya“ terminini 1866-yil nemis olimi ekologiya E. Gekkel organizmlarning atrof muhit bilan munosabatlarini belgilash uchun taklif etgan. Ekologiyaning fan sifatida yuzaga chiqishi 18—19-asrlarda yashagan naturalistlar va geograflarning ishlari bilan bogʻliq. 19-asrning oxiri va 20-asr boshlarida tadqiqotchilar ayrim omillar, ayniqsa, iqlimning organizmlarning tarqalishi va dinamikasiga taʼsir etishiga eʼtibor berishdi

Bugungi kunda bu olimlarga yana ikkita asosiy geosiyosiy va sotsial ekologik omillar dolzarbligi ahamiyat kasb etmoqda. BMT ekspertlarining qarashlariga ko’ra, demografik o’tish davrini 4 ta fazaga ajratishi mumkin. Avvalo o’lim koeffitsienti tug’ilish koeffitsientiga nisbatan tez tushib ketadi. Natijada, tabiiy o’sish koeffitsienti toki maksimal darajaga etguncha o’sadi

• 
  Bugungi kunda bu olimlarga yana ikkita asosiy geosiyosiy va sotsial ekologik omillar dolzarbligi ahamiyat kasb etmoqda. BMT ekspertlarining qarashlariga ko’ra, demografik o’tish davrini 4 ta fazaga ajratishi mumkin. Avvalo o’lim koeffitsienti tug’ilish koeffitsientiga nisbatan tez tushib ketadi. Natijada, tabiiy o’sish koeffitsienti toki maksimal darajaga etguncha o’sadi
  

20-asrning 2-yarmida odamning biosferaga salbiy taʼsiri kuchayishi natijasida ekologik krizisning yuzaga chiqishi va tabiatni muhofaza qilish ishlarini keng miqyosda amalga oshirish zaruriyatining tugʻilishi bilan ekologiyaning amaliy ahamiyati keskin oshib ketdi; koʻpchilik tabiiy fanlarni „ekologiyalashtirish“ boshlandi; ekologiya bilan falsafa, sotsiologiya va boshqalar bir qancha fanlar oʻrtasida uzviy bogʻlanish paydo boʻldi

• 
  20-asrning 2-yarmida odamning biosferaga salbiy taʼsiri kuchayishi natijasida ekologik krizisning yuzaga chiqishi va tabiatni muhofaza qilish ishlarini keng miqyosda amalga oshirish zaruriyatining tugʻilishi bilan ekologiyaning amaliy ahamiyati keskin oshib ketdi; koʻpchilik tabiiy fanlarni „ekologiyalashtirish“ boshlandi; ekologiya bilan falsafa, sotsiologiya va boshqalar bir qancha fanlar oʻrtasida uzviy bogʻlanish paydo boʻldi
  

Umumiy ekologiya organizmdan yuqori turadigan har xil sistemalarning tuzilishi va funksiyasini oʻrganadi. U populyatsiyalar ekologiyasi, biotsenologiya, ekosistemalar ekologiyasi kabi boʻlimlardan iborat. Populyatsiyalar ekologiyasi populyatsiyalarining strukturasi va miqdoriy dinamikasining umumiy qonuniyatlari hamda har xil turlar populyatsiyalari oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlar (raqobat, yirtqichlik)ni tadqiq qiladi. Biotsenologiya (hamjamoalar ekologiyasi) biotsenozlarning tuzilishi qonuniyatlari, tarkibi va funksiyasini oʻrganadi.

Demografiya - demos — xalq va - grafiya har yili turli sabablarga koʻra vafot etgan aholi oʻrnini yangidan dunyoga kelgan avlod hisobiga toʻldirib borilishi qonuniyatlarini ijtimoiy-tarixiy sharoitlarga boglik holda oʻrganadigan fan. Demografiyaning paydo boʻlishi asosan 17-asrning 2-yarmidan angliyalik olim J. Graunt (1620— 1674) tadqiqotlari bilan bogʻlikdir.

• 
  Demografiya - demos — xalq va - grafiya har yili turli sabablarga koʻra vafot etgan aholi oʻrnini yangidan dunyoga kelgan avlod hisobiga toʻldirib borilishi qonuniyatlarini ijtimoiy-tarixiy sharoitlarga boglik holda oʻrganadigan fan. Demografiyaning paydo boʻlishi asosan 17-asrning 2-yarmidan angliyalik olim J. Graunt (1620— 1674) tadqiqotlari bilan bogʻlikdir.
  

Demografiyaning maqsadi muayyan hudud, mamlakat, dunyo aholisi va millatning takror barpo boʻlishi jarayoni va omillarini oʻrganish, muammolarni belgilab, yechimlarni aniqlash va istiqbolini koʻrsatib berishdan iborat. Demografiyaning vazifalari: demografik jarayonlar (tugʻilish, oʻlim, nikoh va ajralish, oilaning demografik xususiyatlari, aholining yosh-jinsiy va oila-viy tarkibi, demografik mayl) va ularning omillarini oʻrganish

XX asrning 20-30 yillaridan boshlab “aholining takror barpo bo’lishi” tushunchasi keng tarqaldi. Ushbu jarayonni matematik, demografik va statistik tahlili kengayib bordi. Rossiyada S.A. Novoselskiy, V.V. Paevskiy, A.Ya. Boyarskiylar tomonidan aholi takror barpo bo’lishi statistikasi matematik tahlil etildi..

Foydalanilgan adabiyotlar

• 
  U.Y.Odum. Ekologiya.2-tom. – M.: Mir, 2014. - 328 b.
  
• 
  D. Yormatova. Ekologiya. Toshkent – 2012.
  
• 
  D. Yormatova, X.Xushvaqtova. Ekologiyadan amaliy mashg‘ulotlar. Toshkent, Fan va texnologiyalar. 2012.
  
• 
  D.Yormatova. Sanoat ekologiyasi. Toshkent. Faylasuflar uyushmasi – 2008.
  
• 
  H.Tursunov, T.Rahimova. Ekologiya. Toshkent, Chinor. 2009-yil.
  
• 
  Sh.Shirinboyev, M.Sarfin. Atrof muhitni muhofaza qilish. Samarqand. 2003-yil.
  

http://hozir.org