Mavzu: Elektr tokidan talofat korganda birinchi yordam. Reja: Elektrdan jarohatlanganda dastlabki tez yordam

Izoh: 1,2,3, -zanjirni elektr tarmogidan uzib qo‘yish; 4.5.6-
zanjir ta’siridan odamni ajratib olish.
Bu ishlarni bajarishdan oldin tok o‘tkazuvchi hamma faza simlarini
oldindan maxsus tayyorlangan (bu moslama elektr xavfi yuqori bo‘lgan har bir
ish joyida tayyor turishi kerak) o‘tkazgich yordamida birlashtirgan qolda
jaroqatlanuvchi yotgan joydan eng kamida 10 m nariroqdan yerga ulab qo‘yish
kerak bo‘ladi. Bu tadbir odamni tokdan ajratib olish vaqti cho‘zilib qolgan
taqdirda unga ta’sir etayotgan tokning kuchini qirqadi. Natijada jarohatlanish
darajasini yengillatadi. Yerdan qo‘l yetmaydigan darajada balandrok joyda
elektr tarmog‘iga ulanib qolgan odamni, yuqorida qayd qilingan
tartiblardan birini qo‘llagan qolda jaroqatlanuvchi ostiga yerdan 0,5 - 1,0 m
balandlikda pishiqroq matodan yoki kengroq tikilgan ustki kiyimdan
foydalanib 2 yoki undan ortiq odam yordamida chodir tutmoq lozim. Buning
oqibatida tokdan ajratilgan qushsiz odamni yerga qattiq tushib jaroqatlanishidan
asrab qolinadi.
Sun’iy nafas oldirish
Sun’iy nafas oldirish, bu jaroqatlanuvchi o‘pkasiga xaloskorning
o‘pkasidan havo yuborib uning vaqtincha to‘xtab qolgan o‘pkasini ishga
tushirish demakdir. Buning uchun xaloskor eng avval jarohatlanuvchining
og‘zini ochishi, jag‘ini komidan ajratish zarur, bu osonlikcha bo‘lmaydi, chunki
jang‘ni qarakatlantiruvchi pay va nerv tolalari tok ta’sirida o‘ta qisqarganligi
sababli jag‘lar bir-biriga qattiq jipslashib qotib turgan bo‘ladi. Ularni bir-biridan
ajratish uchun biror bir yapaski buyum-iskana, boltani dami, dastarrani yoki
pichoqni orqasi kabilar bilan jag‘lar orasiga kirg‘izib ayirmoq kerak va jag‘lar
oxirgacha ochilgandan keyin, tilni oldinroq tortib tomoq havo yo‘lini ochish
kerak. Agar buni qo‘l barmoqlari yordamida bajarish mushkul bo‘lsa, ombir
uchlariga toza latta yoki doka o‘rab uning yordamida tilini uchidan qisib turib
oldingi tishlar orqa chizig‘igacha tortish zarur. Shunda tanglay havo yo‘li
ochilib, sun’iy nafas oldirish uchun imkon yaratiladi. Undan keyin og‘iz
bo‘shlig‘ida yig‘ilib qolgan so‘laklardan tozalanadi va maboda jag‘-tishlari
sun’iy - qoplama bo‘lsa, ularni chiqarib olinadi. So‘ngra jabrlanuvchini yotgan
joyida, yelkasi ostiga kichkiroq lo‘la - bolish qo‘yib, bir qo‘l bilan uning bo‘yni
ostidan oxista ko‘tarib, ikkinchi qo‘l bilan esa peshonasidan bosilib qo‘yiladi.
Shunda 2 b rasmda ko‘rsatilganidek tomoq yo‘li ochiladi va quyidagi tartibda
sun’iy nafas berishga kirishiladi.
Yuqoridagi holatni saqlagan holda peshonada turgan qo‘l bilan bemorning
burnini qisib xavo chiqmasligini ta’minlagandan keyin, xaloskor chuqur nafas
olib uning ochiq turgan og‘ziga yopilgan toza va yupqa mato ustidan «og‘izdan -
og‘izga» usuli bilan havo yuboradi.
2-rasm. Boshni qaysi holatida nafas yo‘li ochilgan bo‘ladi:
a) havo utmaydi
b) havo utadi
Ba’zan og‘izdan qavo yuborish mushkul bo‘lganda burun teshiklari orqali
yuborilishi qam mumkin. Hargal havo yuborilgandan keyin bemor yuzi va
ko‘krak qafasiga e’tibor berish kerak. Uning ko‘kragi ko‘tarilishi va
tushayopanda o‘z vazni bilan ortiqcha xavoni chiqarib yuborishi kuzatiladi. Bu
qol bir minutda 10-12 marta qaytarilib turiladi. Shunda bemor lablari yo
kipriklari o‘zidan-o‘zi qimirlab, yutinish kabi belpshar paydo bo‘lsa, bemorning
ikki qo‘lini bogai uzra yarim doira shaklida 2 sekundda bir marta harakatlantirib
urish kerak. Agar o‘zi mustaqil nafas olishga o‘tsa sun’iy nafas oldirishni
to‘xtatish mumkin. Aks holda sun’iy nafas oldirishni lavom ettirish zarur
bo‘ladi. Shu kabi yo‘llar bilan bemor o‘pkasiga yuborilayotgan havo tarkibida
uni qayotga qaytshpi uchun yetarli kislorod bo‘ladi. Bundan tashqari
bemorning og‘ziga yo‘naltirilayotgan havo ma’lum bosimga ega bo‘lganligi
sababli, o‘z navbatida bemornyng vaqtincha qisqarib qolgan o‘pkasini mushak
tolalarini asli holatiga qaytaradi va bir maromda davriy harakatni tiklashga
undaydi.