Mavzu: Elektrolitik dissosiasiya nazaryasi

VODOROD KO’RSATGICh .

Suv molekulalari garchi oz bo’lsada , dissosilandi :

H₂ O = H⁺ + OH ^-
Suvning kuchsiz elektrolit sifatida dissosilanish doimiysi tajribada Sinalib , uning uning uchun:
[ H ⁺] * [ OH^- ]
K_{[H O]} =---------------------= 1,8*10^-16
[ H ₂ O ]
ekanligi topilgan . Demak , konsentratsiyasi deyarli o’garmasa :
K* 1000
[H] * [OH] = K * [H ₂O] yoki ----------------=K*55,56mol [H] * [OH] = =1,8*10^-16 *55,56=1,10^-14 18,016

[H⁺] = [OH^-] = 10^-14 = 10^-7 g*mol/l

Eritma uchun[H⁺]=[OH^-] bo’lsa – neytral ; [H⁺]<10^-7 bo’lsa , ishqoriy;
[H⁺ ]>10^-7 bo’lsa , kislotali muhit deyiladi .
Eritmaning kislotali yoki ishqoriyligini H⁺ ionlari konsentratsiyasi bilan
emas , balki uning manfiy ishora bilan olingan konsentratsiyasining o’nli logarifmi bilan ifodalash qabul qilingan . Bu qiymat v o d o r o d k o ’ r - s a t g i c h i deyiladi va Ph belgi bilan ifodalanadi .
pH = -lg [H⁺]

Neytral muhitda [H⁺]=10^-7 mol/l pH=-lg[H⁺]=7

Kislotali muhit uchun pH<7 , ishqoriy muhit uchun pH>7 bo’ladi .

MASALA: 0,1 M CH₃COOH eritmasidagidagi [H⁺]*[OH^-]ni qiymatlari va eritma p H , pOH larini hisoblang .

YECHISH: [H⁺] =C_M*n *  = K_d /C_M = 1,78* 10^-5 / 0,1 =1,33*10^-3
n- bir molekula CH₃COOH ionlanganda hosil bo’ladigan H⁺ - ioni soni :
CH₃COOH H⁺ + CH₃COO^- ga asosan n=1 , ya’ni 1ta H⁺ ioni hosil bo’ladi .
Qiymatlarni o’rniga qo’yamiz :
[H⁺]=1,33*10^-3 * 0,1*1= 1,33 *10^-4 mol/l
Bundan: [OH^-] = K /[H⁺] = 1,33*10^-4 =0,752*10^-10 mol/l
pH va pOH ni hisoblaymiz .
pH=-lg [H⁺] = -lg1,33*10^-4 =4-lg1,33=4-0,2=3,8 va
pOH=14-3,8= 10,2 bo’ladi .
Indikator
Eritmalarning muhitini aniqlash uchun kislota asos indikatorlari eritmadagi H yoki OH ionlari miqdoriga ko’ra o’z rangini o’zgartiradigan kuchli kislota yoki kuchsiz asos xossali moddalardir.
Masalan , fonolftalein, metiloranj va lakmus kuchsiz kislotalar deb qaralsa, ularning dissosilanishi quyidagicha bo’ladi.
H Ind = h Ind
Bunda H Ind – rangli, Ind- rangsiz,yoki Hind-rangsiz, Ind- rangli bo’ladi
Masalan, fenolftalein indikatori kislotali eritmada (Hind) rangsiz, ishqoriy muhitda (Ind) binafsha rangga ega.
Indikatorlarning rangga kirishi tarkibida xromofor deb ataluvchi qo’shbog’ga ega guruhlar mavjudligidandir; N =O; N=N; C=O va h.k
Indikator ranggi xromofor guruh ortishi bilan kuchayadi