Mavzu: Fayl nazorat summasidan (Cheksum) foydalanib, takroriy ma'lumotlarni olib tashlash

Mavzu: Fayl nazorat summasidan (Cheksum) foydalanib, takroriy ma'lumotlarni olib tashlash

	Boblar va paragriflarning nomlanishi.	Betlar.
Kirish.		2
I BOB. Faylni nazorat qilish summasi (Cheksum).		4
1.1.	Faylni yuklab olish va nazorat summasini hisoblash.	4
1.2.	Faylni nusxalash va ularni turli joylarda saqlash.	9
II BOB. Har bir faylni nazorat summasini qayta hisoblash va fayilarning mosligini tekshirish.		13
2.1.	Har bir faylni nazorat summasini qayta hisoblash.	13
2.2	Fayilarning mosligini tekshirish.	16
Xulosa.		21
Foydalanilgan adabiyotlar		22
Ilovalar.		23

Kirish.
Fayl nazorat summasi (checksum) fayllarning to'g'ri yuklanib yuklanmaganligini aniqlash uchun ishlatiladigan unikal belgi hisoblanadi. Fayl nazorat summasi, faylning tarkibidagi barcha ma'lumotlarni hisoblash orqali yaratiladi. Fayl ichidagi har bir ma'lumotning unikal belgisini olib, ularning yig'indisini chiqarib, nazorat summasi yaratiladi.
Fayllarni tekshirishda nazorat summasi foydali bo'lishi sababi shundaki, yuklangan faylning original nusxasining nazorat summasi bilinadi. Dasturchi yoki tizim administratori, yuklab olingan faylning nazorat summasini hisoblab, faylni yuklab olish jarayonida yaratilgan nazorat summasi bilan solishtirishi mumkin.
Agar yuklangan faylning nazorat summasi yaratilish paytidan buyon o'zgartirilmagan bo'lsa va yuklangan fayl o'ziga tegishli nazorat summasi bilan mos keladi, demak fayl noto'g'ri o'zgartirilmagan va to'g'ri yuklanganligiga ishonch hosil qilish mumkin. Aks holda, faylda o'zgartirilgan ma'lumotlar bo'lishi mumkin.
Bunday holda, fayllarni saqlash davomida, ularning nazorat summasini saqlab qolish yoki faylning nomidan tashqari boshqa faylda nazorat summasini saqlash shunday holatlar uchun qulay bo'ladi.
Nazorat summasi, ma'lumotlar yoki fayllar to'plamidagi xatolarni aniqlash uchun ishlatiladigan bir belgidir. Bu belgi ma'lumotlar yoki fayllar ichidagi har bir ma'lumot uchun yaratiladi va ma'lumotlardan yaratilgan bir umumiy belgi xisoblanadi.
Nazorat summasi, ularning yig'indisini tashkil etadi va bu yig'indining xususiyatlariga e'tibor qaratiladi. Fayl yoki ma'lumotlar o'zidagi o'zgarishlar sonini o'zgartirsa, nazorat summasi ham o'zgaradi. Buning uchun, nazorat summasi fayl yoki ma'lumotni boshqa maqsadlar uchun nusxalab olishda yoki yuklash jarayonida faylni qayta tekshirishda foydali bo'ladi.
Nazorat summalari har qanday ma'lumotni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin. Masalan, ma'lumotlar o'zaro almashishda, internet trafikini tekshirishda, fayllarni yuklab olishda yoki boshqa maqsadlar uchun ma'lumotlarni tekshirishda ishlatiladi.

Nazorat summasi yaratilish qurilmasiga qarab o'zgartirilishi mumkin. Lekin, nazorat summasi yaratilish qurilmalarining ko'pgina yo'nalishlari shu tarzda ishlatiladilar. Ma'lumotlarning maxsus nazorat summasi hisoblangan yuritilgan kriptografik nazorat summalari mavjud.

Kriptografik nazorat summasi (hash function) matematik mekanizmasi orqali ma'lumotni biron bir tasvirlashdir. Ushbu tasvirlash natijasida olingan belgi nazorat summasi yoki hash summasi deb ataladi.
Kriptografik nazorat summalari har qanday uzunlikdagi ma'lumotlar uchun foydali bo'ladi. Ma'lumotlar uzun bo'lsa ham, kriptografik nazorat summasi qisqa va haqiqiydir. Buning sababi, kriptografik nazorat summasi o'zgartirilishi katta ihtimollikka ega bo'lgan matematik mekanizmadir.
Kriptografik nazorat summalari foydalanuvchilar tomonidan shaxsiy ma'lumotlarni, fayllarni va qisqa ma'lumotlar to'plamlarini tekshirishda, qo'shimcha hujjatlarni, elektron pochta xatlarini va boshqa ma'lumotlarni saqlashda qo'llaniladi. Ushbu nazorat summalari ma'lumotlarni himoyalashda ham foydalaniladi. Bu nazorat summalari ma'lumotlarni kriptografik algoritm bilan tasvirlash uchun ham ishlatiladi.
Kriptografik nazorat summalari ko'p qo'llaniladigan shakllari mavjud, masalan, SHA-1, SHA-256, MD5 kabi. Har bir kriptografik nazorat summasining o'ziga xos xususiyatlari mavjud bo'lishi mumkin, shuningdek, har bir kriptografik nazorat summasi xavfsizlik darajasiga ega bo'lishi kerak.