Mavzu: Geotermal elektr stansiyalar Kirish

Geotermal energiya manbalaridan foydalanishning quyidagi afzаlliklаri mavjud:
- gеоtеrmаl enеrgiya- аtrоf- muhitni iflоslаntirmаydi;
- gеоtеrmаl enеrgiya-pаrnik effеktigа zаmin yarаtmаydi; - elеktrоstаntsiyalаri ko’p jоyni egаllаmаydi;
- yoqilg’i ishlаtilmаydi;
- gеоtеrmаl elеktrоstаntsiyalаr qurilishi enеrgiyani arzonligini ta’minlaydi;
Geotermal energiya manbalaridan foydalanishning quyidagi muаmmоlаri mavjud:
- gеоtеrmаl elеktrоstаntsiyalаr qurilishi uchun jоy tоpish qiyinrоq;
- issiq tоshlаr yеtаrli chuqurlikdа, qаzish оsоn bo’lishi uchun mоs tipdа bo’lishi kеrаk;
- bа’zаn gеоtеrmаl jоylаr yillаr dаvоmidа «zаiflаshib» qоlishi mumkin;
Geotermal energiyadan foydalanish asoslari.
Energetika va issiqlik bilan ta’minlashda asosan temperaturasi yuqori va kam mineralizatsiyali suvlar qimmatli hisoblanadi. Chunki mineralizatsiyasi oz boisa, jihozlarning zanglashi va ularning devorlariga tuzlarning o‘tirib qolishi kam boiadi.Yer bag‘rida gidrotermal suvlar juda chuqurda (1000 m pastda, iste’mol qilish mumkin boigan suvlardan pastda) joylashadi. Hisoblarga qaraganda har 30-40 m chuqurlikda yer qa’ridagi suvlarning temperaturasi 1°C ga oshar ekan. Ba’zi bir joylarda ular 200-300 m chuqurlikda ham (Kamchatka, Kuril orollarida) joylashishi mumkin. Kam holatlarda ular issiq bugii buloqlar shaklida ham uchraydi. Kamchatkada 100 dan ortiq yer yuziga chiqib turgan yuqori Icm peraturali termal suvlar mavjuddir. 1941-yilda geyzerlar vodiysi topildi Shu vodiydagi Ulkan geyzeri 100°C temperaturadan ortiq bug'li suv aralashmasini 300 m balandlikka otib turadi. Kamchatkadagi manbalar faqat yuqori temperaturasi (170-200°C) bilan emas, balki kichik mine- ralizatsiyasi (0,6-5,0 g//) bilan ham ajralib turadi.Dunyodagi geotermal suvlardan olinadigan energiya miqdori 60 000 MW ni tashkil qiladi. 1984-yilda geotermal suvlardan faqatgina 1800 MW energiya olingan, shulardan: Amerika - 500; Italiya - 420; Meksika - 75; Yaponiya - 70. Geotermal suvlardan elektr energiyasi olish, asosan, yer yuzida ener- getik inqiroz boshlanishi va ekologik toza energiya olish uchun kurash avjiga chiqqandan so‘ng boshlandi.Termik suvlardan foydalanib elektr energiyasi olish qurilmalari xuddi issiqlik elektrostansiyalariga o‘xshash, faqatgina termik elektro- stansiyalarida bug‘ qozoni bo'lmaydi xolos, geotermal elektrostansiyalarga yoqilg‘i kerak bo‘lmagani sababli uning ishlashi uchun transportning ham keragi bolmaydi. Quyida geotermal elektrostansiyaning sxe- masi keltirilgan (83-rasm). Bugungi kunda dunyodagi geotermal elektrostansiyalarinig umumiy quvvati 1075 MW tashkil qiladi.



Geotermal energiyaning sifati, uning temperaturasi, mineralizatsiyasi (quruq qoldiq), umumiy qattiqligi, kislotaligi (pH), gaz tarkibi, gaz bilan to‘yinganligi bo‘yicha baholanadi va quyidagicha klassifikatsiyalanadi. 1. Temperaturasi bo‘yicha geotermal suvlar: kuchsiz termal - 40°C gacha; termal - 40°C + 60°C gacha; yuqori termal - 60°C+100°C gacha; qizib ketgan - 100°C dan yuqori.2. M ineralizatsiyasi (quruq qoldig‘i) bo‘yicha: ultrachuchuk suv­la r - 0,1 g// gacha; chuchuk suvlar - 0,1 1,0 g/l; kuchsiz sho‘rlangan suvlar - 1,0 + 3,0 g/l; kuchli sho‘rlangan suvlar - 3,0+10,0 g/l; sho‘r suvlar - 10,0 + 35,0 g/l; o‘ta sho'r suvlar - 35,0 g/l dan oshiq. 3. Umumiy qattiqligi bo‘yicha: juda yumshoq - 1,2 mg.ekv//; yum- shoq - 1,2+ 2,8 mg.ekv//; o'rtacha yumshoq - 2,8 + 5,7 mg.ekv//; qattiq - 5,7+11,7 mg.ekv//; juda qattiq - 11,7 mg.ekv// dan katta.4. Kislotaligi (pH) bo‘yicha: juda achchiq - 3,5 gacha; achchiq - 3,5+ 5,5; kam achchiq - 5,5+ 6,8; neytral - 6,8+ 7,2; kam ishqorli - 7,2+ 8,5; ishqorli - 8,5 dan katta.5. Gaz tarkibi bo‘yicha:oltingugurt vodorodli; oltingugurt vodorod- li - karbonat-angidridli; karbonat angidridli; azotli-karbonat angidridli; metanli; azotli - metanli; azotli. 6. Gaz bilan to‘yinganligiga nisbatan: kuchsiz 100 iu^/1 ymlm o‘rtacha - 100-^-1000 mg//; yuqori - 1000 mg// dan ortiq.Yer qa’rining tabiiy issiqligi - geotermal energiya yer qobig'inihg 10 km chuqurligicha masofada yig‘ilgan. Olimlarning taxminiga ko'ra, geotermal energiyaning energiya sig‘imi 137 trln. tonna toshko‘mir yoqilg‘isiga teng bo‘lib, yer qobig‘ida joylashgan barcha energetik resurslarning quvvatiga qaraganda barobardan oshiqroqdir.