Mavzu: Globallashuv jarayonining innovatsion rivojlanishi va uning

2. O’zbekistonda texnologiyalarni o'rnatish va innovatsion 
inkubatorlar yaratish 
Biz yashayotgan zamonaviy dunyoni ilg'or texnologik loyihalar, g'oyaviy 
ishlanmalarsiz tasavvur etish qiyin. Barcha sohalarda engillik, qulaylik yaratayotgan 
innovatsiyalarga bugun jahonning aksariyat davlatida, hatto, eng katta boylik 
sifatida qaralmoqda. 
Tub mohiyati “yangilanish, yangicha yondashuv” ma'nosini anglatuvchi 
innovatsiya bevosita fan-texnika yutuqlarini aks ettiradi. Yangi g'oya, ishlanmalar 
esa turli xildagi ixtirolarni yaratishga yo'l ochadi. Mamlakatimizda ilm-fan va ishlab 
chiqarish integratsiyasi so'nggi yillarda sezilarli darajada faollashganiga guvoh 
bo'lyapmiz. Hayotimizning barcha jabhalariga innovatsion yondashuv, 
yaratuvchanlik ruhini olib kirish davlat siyosatining pirovard maqsadiga aylanib 
bormoqda. 
Bu jarayonda esa loyihalarni amaliyotga tadbiq etadigan, zamonaviy 
texnologiyalarni yaratishni rag'batlantiradigan markazlar, xususan, innovatsion 
biznes inkubatorlar faoliyati muhim rol o'ynaydi. Prezidentimiz joriy yil 20-avgust 
kuni Tadbirkorlar bilan bo'lib o'tgan ochik muloqotda ishbilarmonlar o'z faoliyatida 
innovatsiya va ilg'or yondashuvlarni keng joriy etishi, ishlab chiqarishga zamonaviy 
texnologiyalarni jalb qilish haqida gapirar ekan, O'zbekistonda biznes inkubatorni 
joriy qilish masalasiga ham alohida to'xtalib o'tdi. 
Biznes inkubator hayotimizga zamonaviy tushuncha sifatida kirib kelgan 
bo'lsada, u jahonda XX asrning 60-80-yillarida kichik va o'rta biznes yuritish 
malakalari va tadbirkorlik madaniyatini tarbiyalash bilan shug'ullanadigan 
ixtisoslashgan muassasa tarzida paydo bo'lgan. 1985-yilga kelib jahonda 70 ga yaqin 
biznes inkubator mavjud bo'lgan bo'lsa, 1992-yilda ularning soni 472 taga, 1995-
yillarda 1100 taga etdi. Hozir esa dunyo bo'yicha 2000 dan ortiq yirik biznes 
inkubatorlar ish olib boradi. Ular innovatsion markazlar, texnopollar, texnoparklar, 
ilmiy parklar va xokazo ko'rinishida faoliyat yuritadi. 
Biznes inkubator, deganda yosh tadbirkorlarning loyihalarini g'oyadan 
boshlab tijoratlashtirishgacha qo'llab-quvvatlaydigan jarayon tushuniladi. Ya'ni, bu 

---

10 
tizim asosan, xo'jalik yurituvchi subyektlarga dastlabki faoliyatida bozor iqtisodiyoti 
bo'yicha zarur bilimlarni o'rgatish, biznes reja tuzish, mablag'lar topish, xalqaro 
grantlar olishda ko'maklashish, tadbirkorlik g'oyalarini amaliy loyihalarga 
aylantirish va joriy etish, shuningdek, kichik va o'rta korxonalarga menejment va 
marketing xizmatlari ko'rsatish kabi vazifalarni bajaradi. Ko'pgina mamlakatlarda 
inkubatsiya dasturlari mintaqaviy yoki milliy hukumatlar tomonidan 
moliyalashtiriladi. 
Yurtimizda birinchi biznes inkubator 1995-yilda Birlashgan Millatlar 
Tashkilotining YUNIDO tashkiloti va O'zbekiston Respublikasi Davlat mulki 
qo'mitasi hamkorligidagi “O'zbekistonda biznes inkubatorlar tarmog'ini 
shakllantirish va rivojlantirish” loyihasi asosida tashkil etilgan. Ammo ushbu 
faoliyat yaqin vaqtgacha aytarli darajada rivojlantirilmadi. 
Mamlakatimizda zamonaviy faoliyat turlari, yo'nalishlar, xususan, biznes 
inkubatorlar so'nggi yillardagina rivojlana boshladi. Birin-ketin innovatsiya 
markazlari, texnoparklar ish boshladi. Ularda iqtidorli yoshlar birlashib, tegishli 
tashkilotlar ko'magida o'z g'oya, ishlanmalarini hayotga tadbiq etib kelmoqda. 
Xususan, 2019-yil 1-martda Jizzax shahrida loyihalarni boshqarish milliy 
agentligi qoshida ish boshlagan biznes inkubator yosh tadbirkorlarning istiqbolli 
biznes loyihalarini to'g'ri yo'naltirib, ularga moliyaviy yordam ko'rsatib kelmoqda. 
Farg'ona viloyatida 2020-yil iyun oyida tashabbuskor yoshlarning g'oya va 
ishlanmalarini ixtirolarga aylantirishga ko'maklashish maqsadida “Loyihalar 
fabrikasi” faoliyati yo'lga qo'yildi. Sirdaryo viloyatida esa “Biznes akselerator” o'z 
ishini boshladi. Kelgusida Samarqand, Navoiy, Surxondaryo, Qoraqalpog'iston 
Respublikasi va boshqa barcha viloyatlarda (shaharlar) ham shunga o'xshash yosh 
g'oyachilar uchun biznes inkubatorlar, loyihalar fabrikalarini tashkil etish nazarda 
tutilgan. 
Yaponiyalik olimlar bilan hamkorlik Davlatimiz rahbarining 2022-yil 19-
sentyabrdagi “Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti 
huzurida O'zbekiston-Yaponiya yoshlar innovatsiya markazini tashkil etish 
to'g'risida”gi qarori bu borada tashlangan faol qadamlardan yana biri sanaladi. 

---

11 
Yaponiya bilan ilm-fan, innovatsion texnologiyalarni rivojlantirish va boshqa 
masalalarda yo'lga qo'yilgan hamkorlik doirasida tashkil etilgan O'zbekiston-
Yaponiya yoshlar innovatsiya markazi bugungi kunda bir qator vazifalarni amalga 
oshirib kelmoqda. Xususan, yosh mutaxassislar va talabalarning innovatsion 
faoliyatini rivojlantirish hamda ularning ilmiy va texnikaviy g'oyalarini sanoat 
namunalari, uskunalar, texnologik jarayonlar va yechimlarda mujassamlashtirish, 
yosh olimlarning ilmiy tadqiqot faoliyatini amalga oshirishlari uchun maksimal 
darajada qo'lay shart-sharoitlarni shakllantirish, ular tomonidan o'tkaziladigan 
tadqiqot ishlarining yuqori darajada sifatli bo'lishini ta'minlash, innovatsion faoliyat 
natijalarining transferi va tijoratlashtirilishi, startap loyihalarni amalga oshirishga 
ko'maklashish shular jumlasidandir. 
So'nggi yillarda markaz dunyo ilmiy hamjamiyatiga qo'shilish yo'lida qator 
qo'shma loyihalarni amalga oshirib kelmoqda. Pandemiya sharoiti sabab tegishli 
ilmiy yo'nalishlar bo'yicha mahalliy va xorijiy tashkilotlar, ilmiy va ta'lim 
muassasalaridan kelib tushadigan buyurtmalar asosida qo'shma eksperimental va 
amaliy ilmiy tadqiqotlar olib borish borasida muhim uchrashuvlar va muzokaralar 
onlayn tarzda o'tkazilmoqda. Xususan, joriy yilning iyul, avgust oylarida 
Yaponiyaning Kyushu universiteti olimlari ishtirokida ekologik omillarni hisobga 
olgan holda yuqori samarali qazib olish texnologiyasini yaratish loyihasi yuzasidan 
onlayn muzokara bo'lib o'tdi. Muzokara doirasida ushbu qo'shma tadqiqotlarda 
ishtirok etish uchun mamlakatimiz yosh olimlari, magistrlar, talabalar hamda 
Navoiy kon-metallurgiya kombinati DK muhandis olimlaridan iborat jamoani o'zaro 
tajriba almashish uchun Yaponiyaga yuborish bo'yicha anglashuv memorandumi 
imzolanishi ko'zda tutilgan. 
Shuningdek, markaz olimlari Keio universiteti bilan hamkorlikda Yaponiya 
fan va texnologiyalar agentligi tomonidan e'lon qilingan tanlovda “Havoning 
ifloslanishini ko'zatish texnologiyasi” qo'shma amaliy loyihasi bilan ishtirok 
etmoqda. Loyiha doirasida Keio universiteti professori doktor Okuda dastlabki 
xaritani o'rganish va yo'l xaritasini muhokama qilish uchun oktyabr oyida 
O'zbekiston Respublikasiga tashrif buyurishi rejalashtirilgan. 

---

12 
Bu boradagi hamkorlik yildan yilga faollashib boryapti. O'tgan qisqa vaqt 
davomida yurtimizning bir qancha iqtidorli yoshlari Yaponiyaning nufuzli 
universitetlarida malaka oshirib qaytdi. Zero, Yaponiyaning ilg'or ilm-fan, 
texnologiyalari tajribalaridan keng foydalanib, ijobiy samara beradigan usullarini 
mamlakatimizni rivojlantirish yo'lida qo'llash orqali zamonaviy innovatsiyalar 
barqarorligiga, salohiyat jihatdan jozibadorlikka erishamiz. 
Bugun ana shunday tajribalarni o'z faoliyatida qo'llayotgan markaz yoshlari 
sezilarli yutuqlarga erishmoqda. Ular orasida markazning ilmiy xodimi, avtomatik 
urug' sepish moslamasi loyihasi muallifi Muzaffar Azizov ham bor. 
Yosh olim 6- va 8-kirishga ega optik datchikli seyalka (urug', paxta chigiti va 
makkajo'xori ekish uskunasi) kontrolleri ustida ish olib borgan. Loyiha maqsadi 
seyalkaning avtomatlashtirish darajasini oshirish hamda ekish jarayonini 
optimallashtirishga qaratilgan. Zamonaviy uskuna urug'larni sepish jarayonida 
aniqlik, ularning bir xil taqsimlanishini ta'minlash hisobiga ekish sifatini oshiradi. 
Toshkent shahridagi “Agregat”AJ zavodi loyiha buyurtmachisi bo'lib, hozirda 
tashkilot bilan qurilmani moliyalashtirish borasida muzokaralar olib borilmoqda. 
Zamonaviy uskunanning sinov tajriba jarayonlari nihoyasiga etgach, uni amaliyotga 
joriy etish maqsadida ishlab chiqarish bosqichi boshlanadi. 
Biz so'z yuritayotgan biznes inkubatorlar ana shunday iqtidorli olimlarning 
g'oyalarini ro'yobga chiqarmoqda. SHu bilan birga, mamlakatimiz iqtisodiyotini 
modernizatsiyalash sharoitida biznes inkubator ortiqcha xarajatlarning 
shakllanishiga yo'l qo'ymaslik va havf-hatardan ehtiyotkor bo'lishning biznes uchun 
dolzarb ekanligini ko'rsatadi. Hozirgi kunda mamlakatimizda biznes inkubator 
muhitini yaxshilash uchun bir qator moliyaviy chora-tadbirlar amalga 
oshirilayotgani boisi ham shundan. Jumladan, yurtimizda biznes inkubatorni o'qitish 
orqali innovatsion biznes inkubatorlarni rag'batlantirishga jalb etilgan yosh 
tadbirkorlar o'z malakalarini oshiradilar. Ular O'zbekiston Respublikasi qonunlari, 
qarorlari, farmoyishlari, tegishli vazirlik qonun hujjatlari, buxgalteriya hisobi, soliq 
va boshqa iqtisodiy, huquqiy hujjatlar hamda komp'yuter uskunalari va dasturlari 
bilan ishlashni o'rganadilar. 

---

13 
Bir so'z bilan aytganda, mamlakatimizda biznes inkubator tizimining ilg'or 
xorij tajribasida ijobiy samara bergan usullarini qo'llash orqali ilm-fan va 
innovatsion texnologiyalar salohiyatidan keng foydalanish muhim ahamiyatga ega. 
Shu jihatdan, biznes inkubator faoliyatining samarali tizimini rivojlantirish uchun 
aniq me'yoriy hujjat (kontsepsiya) yoki qonun loyihasini ishlab chiqish maqsadga 
muvofiq. 
Biznes inkubatorning halqaro standartlarini amaliyotga joriy etish esa tovarlar 
va xizmatlar sifati, xorijiy investitsiyalar sonining oshishi va bu orqali bozorda 
sog'lom raqobat muhitining shakllanishi, eng muhimi, mamlakat iqtisodiy 
rivojlanishiga xizmat qiladi. 

---

14