Mavzu: Gul uchun Koshinli kashpolar kompozitsiyasi

KOSHINKORLIK, koshinpazlik — koshin yasash va binolarni koshin bilan bezatish sanʼati, kasbi. Sharqla qadimlan maʼlum boʻlgan. 14-a. dan meʼmoriy obidalarni koshin bilan bezash Oʻrta Osiyola kengtarqalgan. Koshinkorlik bilan maxsus ustalar shugullangan. Meʼmorlik. kulollikning taraqqiyoti Koshinkorlik ping ham rinojini taqozo etdi. Usta (koshinpaz)lar maxsus loydan tayyorlagan koshinlar sirlanib, xumdonda pishirib olingan. Naqshli gullar ishlangan koshin sirlangach, yava bir bor xumlonla pishirilgan. Bimolarni koshin pa parchin bilan qoplash pa ular yorlamila turli xil vaqsh mujassamotlari hosil qilishga erishilli (mas, Koʻx. va Urganchlagi Toʻrabekxonim maqbarasi. Samarqanllagi Shoqizipla majmuasi, Ishratxona va b.). Buxoro, Samarqand, Xorazm, Qashqalars va b. viloyatlar meʼmoriy yodgorliklarining koʻrinishi umumiy boʻlsa-da, Koshinkorlik namunalari oʻziga xos rang xillari va ishlanish uslublari bilan tubdan farq qilali. Barcha mamlakatlarla koshin tayyorlash usullari maxfiy tutilgan. 18-a. oxirlaridan 20-a. boshlarigacha Koshinkorlik susaydi, u bilan shugʻullanuvchi ustalar kamayib ketdi. 20-a. 20-y. larilan bir guruh ustalarning saʼyi harakati b-n koshin ishlash usullari ustida izlanishlar maʼlum samaralar bermoqda. Samarqanddagi kulollik ustaxonasida oʻtmishdagi namunalarga yaqin koshinlar tayyorlanadi, Xorazm viloyatida Koshinkorlik anʼanalari tiklanmoqda.

KOSHINKORLIK, koshinpazlik — koshin yasash va binolarni koshin bilan bezatish sanʼati, kasbi. Sharqla qadimlan maʼlum boʻlgan. 14-a. dan meʼmoriy obidalarni koshin bilan bezash Oʻrta Osiyola kengtarqalgan. Koshinkorlik bilan maxsus ustalar shugullangan. Meʼmorlik. kulollikning taraqqiyoti Koshinkorlik ping ham rinojini taqozo etdi. Usta (koshinpaz)lar maxsus loydan tayyorlagan koshinlar sirlanib, xumdonda pishirib olingan. Naqshli gullar ishlangan koshin sirlangach, yava bir bor xumlonla pishirilgan. Bimolarni koshin pa parchin bilan qoplash pa ular yorlamila turli xil vaqsh mujassamotlari hosil qilishga erishilli (mas, Koʻx. va Urganchlagi Toʻrabekxonim maqbarasi. Samarqanllagi Shoqizipla majmuasi, Ishratxona va b.). Buxoro, Samarqand, Xorazm, Qashqalars va b. viloyatlar meʼmoriy yodgorliklarining koʻrinishi umumiy boʻlsa-da, Koshinkorlik namunalari oʻziga xos rang xillari va ishlanish uslublari bilan tubdan farq qilali. Barcha mamlakatlarla koshin tayyorlash usullari maxfiy tutilgan. 18-a. oxirlaridan 20-a. boshlarigacha Koshinkorlik susaydi, u bilan shugʻullanuvchi ustalar kamayib ketdi. 20-a. 20-y. larilan bir guruh ustalarning saʼyi harakati b-n koshin ishlash usullari ustida izlanishlar maʼlum samaralar bermoqda. Samarqanddagi kulollik ustaxonasida oʻtmishdagi namunalarga yaqin koshinlar tayyorlanadi, Xorazm viloyatida Koshinkorlik anʼanalari tiklanmoqda.

Me’moriy yodgorliklarni ta’mirlashdagi san’ati va o‘zining ish 

uslubi bilan el ichida tanilgan fidoyi insonlar bor. Ularning meh- 
natlari bugungi kunda xalq orasida e’zozlanib kelmoqda. Ana shun- 
d;iy taniqli ta’mirchi me’morlardan samarqandlik usta Abdug‘affor 
Hiiqqulov va qo‘qonlik usta Yusufali Musoyev edilar.
Usta Abdug‘qffbr Haqqulov.
Samarqand ta’mirshunoslik mak- 
tiibining 70-80-yillardagi asoschisi va atoqli vakili hisoblangan 
Abdug'affor Haqqulov o‘zining qariyb yarim asrlik umrini tarixiy 
yodgorliklarni ta’mirlash, koshinpazlik va muhandislik ishlariga 
biihshida etdi. U ta’mirlash ishlarida qo‘llanilayotgan g‘ishtlarning 
si fat i past ekanligini vaqtida payqab, ularning sifatini oshirish 
uchun, awalo, yaxshi tuproq tanlanishini, tuproq tarkibini tek- 
shirib chiqilishini, uning tarkibidagi har xil tuz, ohak, temir va 
boshqa moddalar maxsus joylarda yuvib tozalanishi shartligini 
ko'rsatgan edi. Ta’mirchi usta tozalangan tuproqdan toza suvda 
sifatli loy tayyorlab g‘ishtnixumdonda pishirish jarnyoniga katta 
c’tibor berish zarurligini uqtiradi. Bunda g'ishtni pishirish mud- 
ilatining uzaytirilishini, o‘t qo'yish haroratining maromida 
bo'lishini, pishgang‘ishtni pechkadan tnshqnrign sovutib chiqar- 
ish shartligini ko‘rsatadi. «Chunki sovutilmasdan pcch ochilsa, 
g’ishtlar shamollaydi va sezilmas darajada dar/. hosil bo'lib, 
isht bo‘shab qoladi», -deb ko‘rsatadi. Ta’mirlash ishlarida 
qo'llanilayotgan g‘ishtlarning chorsu (kvadrat) shaklida (kattali-
9 
*

gi 20x20, 25x25 sm, qalinligi 3-5 sm) bo'lishini uqtiradi va o‘zi 

sh unday g'ishtlarni tayyorlashda tashabbus ko‘rsatib, ularni 
In'mirlash ishlarida qo‘llaydi.
Ta'mirchi usta A.Haqqulov o‘zining “Ta’mir san’ati” (Tosh­
kent, 1991) kitobida respublikamizda amalga oshirilayotgan ayrim 
ta'mirlash ishlarining sifatsiz, loyihaga amal qilinmasdan, pala-