Mavzu. Harakatning muskulsiz formalari reja. Ko‘ndalang-targ‘il muskullarning ultrastrukturasi va funksiyasi

---

MAVZU. HARAKATNING MUSKULSIZ FORMALARI 
REJA. 
1. 
Ko‘ndalang-targ‘il muskullarning ultrastrukturasi va 
funksiyasi.
2. Muskullar ishi va mexanikasi 
3. Silliq muskullarning ultrastrukturasi va funksiyasi. 
4. Silliq muskullarda qisqaruvchanlik va bo‘shashuvchanlikning 
molekulyar mexanizmlari. 
5. Hujayralar harakatchanligining nomushak shakllari 

---

Qiskaruvchan tizimlar (muskullar) biofizikasi qisqaruvchi elementlar 
strukturasi, muskullarning qisqarish faoliyatining molekulyar asoslari 
va bu jarayonda kimyoviy energiyaning mexanik energiyaga aylanish 
qonuniyatlarini o„rganadi. Muskullar kimyoviy energiyani ish 
bajaraoladigan mexanik energiyaga aylantirish xususiyatiga ega. Bu 
energiya ixtiyoriy va ixtiyorsiz tana harakatlarini bajarilishi, 
shuningdek, ichki a‟zolarning ishlashi va harakati uchun sarf bo„ladi. 
Muskul to„qimasi elastomer xususiyatga ega bo„lib, tarkibiga kiruvchi 
biopolimerlar mexanik va kimyoviy ta‟sir natijasida o„z uzunligini 
o„zgartirish xususiyatiga ega. Muskulning qisqaruvchan sistemasi 
qisqaruvchi va elastik elementlardan tashkil topgan. Muskul 
to„qimasining qisqarishini ta‟minlovchi strukturasi aktin va miozin 
oqsilidan tuzilgan. Aktin molekulyar massasi 50 - 80 kD atrofida 
bo„lib, molekulasi uzunligi 10
3 
А
0
ni tashkil etadi. Miozin oqsili esa 
molekulyar massasi 42 kD ni, molekula uzunligi 1600 А
0
ni tashkil 
etib, skelet muskul to„qimasining 60 % massasidan iborat.

---

Sent-Dyerdi tomonidan aktin va miozin oqsili muskul to„qimasi 
tarkibida aktomiozin kompleksi holida bo„lishi ko„rsatib berilgan. 
Shuningdek, bu kompleks tarkibiga qisqarish jarayonida muhim 
ahamiyatga ega maxsus oqsil guruhlari tizimi kiradi. Muskullar 
qisqarishida energiya manbai glikogen hisoblanadi. Muskullarning 
kimyoviy energiyani mexanik energiyaga aylantirish jarayoni izotermik 
va izobarik sharoitda kechadi.