Reja: " Tana zaboni"

Tana zaboni
Reja:

1. 
   “Tana zaboni” .
   
2. 
   Tana zabonining yetti doirasi: tashqi ko‘rinish; vaqt; ijtimoiy ahvol; yaqinlikni ko‘rsatuvchi alomatlar; tana harakatlari; shaxsiy makon; ovoz.
   
3. 
   Shaxsiy makon tarkibiy qismlari.
   
4. 
   Tana zabonini to‘g‘ri anglamaslik oqibatlari.
   
5. 
   Tana zabonini konflikt vaziyatlarda qo‘llash borasidagi asosiy tamoyillar.
   
6. 
   Odamlarning tana zabonini anglash bo‘yicha “tarjimalar”.
   

Tana zaboni.
Inson kundalik hayotida juda katta informatsiya ichida yashaydi, katta informatsion oqimni qabul qiladi va xuddi shunday katta informatsion ma’lumotlarni atrofga tarqatadi ham. Informatsiyalarni tarqatishda faqat uning tili, zaboni, aytgan gaplari, ishlari, yozgan kitoblari ishtirok etmaydi. Faqat mana shulargina ahamiyat kasb etmaydi. Balki informatsion ma’lumotlarni tarqatishda odam tanasining ma’lum hatti-harakatlari, ya’ni mimikasi, kiyinishi, qo‘l harakatlari, qosh ko‘zi, ovozi, ko‘z qarashlari, nigohi, kulgusi ham ishtirok etib, ular muhim ahamiyat kasb etadi. Masalan, agar sizga uzoqdagi tanishingiz “Bu yoqqa kel!” deb baqirib, ammo qo‘l harakatlarini teskari tomon “ket!” shaklida qilsa, siz nima qilishni bilmay, esankirab qolasiz. Chunki “kel” axborotiga doir qo‘l harakatlari bilan, “ket” axborotiga doir qo‘l harakatlari boshqa-boshqadir, ular qarama-qarshidir. YA’ni, “kel” bilan “ket” ma’lumotini o‘zida jamlagan qo‘l ҳаракатлари маълум бир информацияни ифода этади.
Demak, bizning boshqa odamlar bilan bo‘ladigan tabiiy muloqotimizda ularda jamlangan ma’lumotlar bilan birgalikda til, tana harakatlari, mimika, ovoz ham faol ishtirok etadi. Bizning uzatmoqchi bo‘lgan axborotimizga mutanosib ravishda mazkur tana harakatlarini biz beixtiyor tarzda instinktiv ishlatamiz. Ularga ko‘p e’tibor qaratmaymiz. Ammo bizning suhbatdosh, ba’zan xuddi ana shu tana harakatlari orqali siz to‘g‘ringizdagi eng “ochiq” aytilgan va haqiqiy bo‘lgan axborotni qabul qiladi hamda o‘z xulosalarini chiqaradi.
Shu bois, siz birovdan hafa bo‘lsangiz, o‘z nutqingizda hurmatli so‘zlarni aytayotgan bo‘lsangiz ham, boshqa inson ko‘pincha vaziyat samimiy emasligi, orada nimadir bo‘lganligini sizning tana harakatlaringiz (“sovuq” ovozingiz, ko‘z qarashlaringiz, “qo‘l” uchida so‘rashishingiz) orqali bilib, sezib turadi. Siz qarshingizda turgan odam tomonidan o‘zingizning ichki xissiyotlaringiz aynan va bevosita anglanishini istamaysiz, chunki aynan mana shu daqiqalarda siz mazkur odamga nisbatan yomon xissiyotlar ichida yashamoqdasiz. Biroq, siz o‘z xissiyotlaringizni yashirishingiz lozim. Ammo tana harakatlaringiz ongingiz to‘rida bo‘lgan sizning munosabatingizni o‘z tana zaboni orqali bilintirib qo‘yadi. Chunki informatsiya faqat so‘z orqaligigina emas, balki tana harakatlari orqali ham uzatiladi. Demak, tana zaboni axborot ulashish va tarqatishda faol ishtirok etadi. Informatsiyani uzatishda biz ko‘pincha e’tibor bermaydigan xuddi ana shu noan’anaviy usul - “tana zaboni” hisoblanadi.
Shunday qilib, tana zaboni nima? Tana zaboni ilmiy, aniq, lo‘nda tushuncha bo‘lmay, balki tanamiz harakati oqibatida berilayotgan, uzatilayotgan signallar majmuidan iborat, biz bu signallarni ataylab, yoki o‘zimiz bilmagan holda atrofdagilarga ma’lum qilamiz.
Tana zaboni – sizning qanday yurishingiz, turishingiz, qanday ovozda so‘zlashishingiz, qanday kiyinishingiz, sizning imo-ishoralaringiz, mimikangiz, umuman olganda qandaydir ma’noga ega bo‘lgan hamda axborot tarqatish va qabul qilishda ishtirok etgan tana harakatlaringiz majmuasidir.
Bizning bunday tana harakatlaringiz nima to‘g‘risida, qanday axborot beradi? Bizning tana zabonimiz o‘ziga xos til bo‘lib, u bizning kayfiyatimiz va xarakterimiz to‘g‘risida o‘zimizdan ko‘proq informatsiya beradi. Tana zaboni, shu bois, muloqotning muhim xususiyatlaridan hisoblanadi. Balki siz hech qachon bu narsaga e’tibor bermagandirsiz, ammo biz aytmoqchi so‘zlarga qo‘shimcha ravishda, ko‘pincha tana harakatlarimiz ham axborot berib turadi. Agar siz tana zaboniga e’tibor bermasangiz, siz bilmagan holda tana harakatlaringiz hamsuhbatingizga boshqa ma’lumotlarni ayon qilib turishi mumkin. Bu ma’lumotlar esa, yangi konfliktni keltirib chiqarishi yoki, konfliktni chuqurlashtirib yuborishi mumkin.
Tana zaboni sizning shaxs sifatida yurish-turishingiz, kiyinishingiz, imo-ishoralaringiz, qaddi-bastingiz, o‘zingizni tutishingiz, aslini olganda xarakteringiz haqida juda katta informatsiya beradi. Sizning tana zaboningiz nimalar haqida “gapirishi”, “so‘zlashi” mumkinligi masalasini ko‘rib chiqamiz.
Tana zaboni tushunchasining yetti tarkibiy qismi mavjud. Ular tana zabonining turli ko‘rinishlarini o‘zida mujassam etadi. Mana shu yetti tarkibiy qism tana zaboni orqali uzatilishi mumkin bo‘lgan axborotlar turlarini belgilab beradi. Tashqi ko‘rinish, ya’ni insonning qanday kiyim kiyganligi va o‘zini tutishi, vaqtga bo‘lgan munosabat, sizning ijtimoyi ahvolingizni ko‘rsatib turuvchi tashqi ko‘rinish omillari, sizning o‘z suhbatdoshingizga yaqinligingizni oydinlashtiruvchi omillar, konkret vaziyatda siz ishlatayotgan aniq tana harakatlari, sizning o‘z va boshqa inson shaxsiy makoniga bo‘lgan munosabatingiz va qanday ovozni ishlatayotganingiz kabi elementlar tana zabonining yetti doirasini tashkil qiladi. Tana zabonining yetti doirasini alohida holda ko‘rib chiqamiz.