Mavzu: Haroratni òzgarshi sababli òlchash asbobda kelib chiqadigan xatolikni aniqlash Reja

Muntazam xatolik deb umumiy xatolikning takroriy o‘1chash1ar mobaynida 
muayyan qonuniyat asosida hosil bo‘1adigan, saqlanadigan yoki o‘zgaradigan tashkil 
etuvchisiga aytiladi. 
Umumiy xatolikni quyidagicha tasvirlashimiz mumkin: 

---

33 
3.1 rasm o’lchash xatoliklari 
Bunda: A+— muntazam xatolik; Al — tasodifiy xatolik; q — qo‘pol xatolik 
Muntazam xatoliklarning kelib chiqish sabablari turli tuman bo‘1ib, tahlil va 
tekshiruv asosida ularni aniqlash va qisman yoki butkul bartaraf etish mumkin 
bo‘1adi. Muntazam xatoliklarning asosiy guruhlari quyidagilar hisoblanadi: 
• 
Uslubiy xatoliklar; 
• 
Asbobiy (qurilmaviy) xatoliklar; 
• 
Sub’ektiv xatoliklar. 
O‘lchash usulining nazariy jihatdan aniq asoslanmaganligi natijasida uslubiy 
xatolik kelib chiqadi.
O‘lchash vositalarining konstruktiv kamchiliklari tufayli kelib chiqadigan 
xatolik asbobiy xatolik deb ataladi. Masalan: asbob shkalasining noto‘g‘ri 
graduirovkalanishi 
(darajalanishi), 
qo‘zg‘aluvchan 
qismning 
noto‘g‘ri 
mahkamlanishi va hokazolar. Sub’ektiv xatolik - kuzatuvchining aybi bilan kelib 
chiqadigan xatolikdir. 
 
Birinchi bob 
O‘lchash va o‘lchov asboblarining xatoliklari haqida asosiy ma'Iumotlar. 
 
O‘lchov deb berilgan kattalikni shartli ravishda birlik deb qabul qilingan boshqa bir 
kattalik bilan taqqoslanadigan bilish jarayoniga aytiladi 
bu erda Q — o‘1chani1adigan kattalik, U — o‘1chani1adigan kattalikda qancha 
birlik borligini ko‘rsatadigan son g — o‘1chov birligi 
O‘lchanadigan kattalikni o‘1chov birligi bilan taqqoslash uchun 
qo‘11aniladigan asbob o‘lchov asbobi deb ataladi. 
Texnologik jarayonlarning barcha parametrlari Xalqaro birliklar sistemasi 
SI (
0
K, 
0
S, M, 
k
g/sek, 
2
/sek,
m
m
2
, 
k
^/,« 
2
va boshq) bo‘yicha o‘zlarining birliklariga ega. 
O‘lchov asboblarining tekshiruvi deb, uning ko‘rsatma1arini o‘1chovlardagi 
xatoliklarni aniqlash uchun ishlab chiqariladigan yanada aniqroq bo‘lgan asbob 
ko‘rsatmalari bilan solishtiriladi. 
O‘lchaniladigan kattalikning qiymati sonini aniqlash uchun o‘lchov1arning 
bevosita va bilvosita usullaridan foydalaniladi.